Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Kapkaç ve kalp nakli!
Ýtalya`da tatil yapan bir hastamýzýn mekanik dolaþým destekleyici sistemini (çanta içinden kalbe baðlý) bilmeden çeken bir kapkaççý hastamýzý büyük bir tehlikeye sokmuþtu. Neyse ki sistemi koparamadan kaçmýþ hastamýza en yakýn merkez hastanede yardým edilebilmiþti.
Avrupa`da 10 Milyon insanýn kalp yetmezliði ile mücadele etmekte olduðu tahmin edilmekte. Kalp yetmezliði her yaþta insanda, çocuklarda, gençlerde çeþitli nedenlerle görülebilir fakat daha çok yaþlýlýk hastalýðýdýr. Hastalýðýn sýklýðý 65-70 yaþýndakilerde %2-5 arasýndayken 75 yaþ üzerindekilerde %10’dur. Yetmezliðin ileri fazýnda hastaneye yatma sýklýðý ve ölümler artmakta. Modern ilaçlarla hastalarýn yaþam kaliteleri düþmeden yaþlanmalarý saðlanmaktadýr. Bütün bunlara raðmen alta yatan hastalýða baðlý bazý hastalar terminal kalp yetmezliði (ilaca cevap vermeyen dönem) fazine geçebilmektedir. Bu hastalar için bazen kalp nakli tek seçenek olarak kalabilmektedir.
Kalp naklinin toplumda akseptansý eskiye göre artmasýna raðmen halen çok az organ baðýþlanmakta. Pek çok aðýr hasta insan ümitsizce organ nakli listelerinde beklemektedir.
Ailelerde olan ölüm gerçekleþmeden organlarýn kullanýlmasý korkusu gereksizdir. Beyin ölümü kararý çok kesin kriterler dahilinde verilmektedir. Aðýr hastalýk halinde organ alýcýsý olmak isteyen insanlar, aileler gereðinde organ baðýþçýsý olabilmelidir.
Ýlk kalp naklinin 1967 yýlýnda gerçekleþmesinden sonra Dünya`da yaklaþýk 80000 kalp nakli yapýldý. Nakilden çok daha önemli olan 1960’dan beri süregelen çalýþmalarýyla nakil yolunu açan (þahsen tanýma þansým olabilmiþti) Norman Shumway ve de Richard Lowerìn 1960’lardan beri yaptýklarý hayvan deneyleri ve doku reddi üzerindeki araþtýrmalarýydý.
Günümüzde Dünya`da yýlda yaklaþýk 5000 kalp transplantasyonu yapýlmaktadýr. Ýlaç ve ritm tedavisindeki yenilikler sayesinde aðýr kalp yetmezlikli hastalarýn çok azý kalp nakli olmaktadýr. Buna karþýn uygun organ bulunamadýðý için organ nakil bekleme listesinde ölen insanlar malesef ki hala var . Böyle durumlarda veya organ nakline uygun olmayan hastalarda mekanik dolaþým destekleyici sistemlerle hastalara yardým edilmektedir. Çok nadir olarak suni kalp takýlmaktadýr.
Kalp nakli kimlere yapýlmaz
Tedavi edilemeyen enfeksiyonu olan hastalar, Kanser hastasý olan hastalar, aðýr bir sistemik hastalýðý olanlar, akciðer basýncý sabit yüksek olanlar, biyolojik yaþý 65-70 üzerinde olanlar (dikkat kronolojik deðil!)
Kalp nakli için en uygun zaman nedir?
Bu relatif zor bir soru çünkü kalp transpantasyonu planlanan bir þey deðil. Hasta organ nakil listesinde uygun organ beklemektedir ve uygun organ bulununca nakil gerçekleþmektedir. Uygun organ demek kan gurubu uygunluðu, verici ve alýcýnýn benzer vücut kilosunun olmasý, demek. Örneðin kan gurubu 0 veya B olup 90 Kg ve daha fazla olan bir hasta uygun organ için daha uzun zaman beklemektedir
Listelemede , alýcýnýn yaþý, alýcýnýn bekleme süresi, ve de naklin aciliyeti gibi faktörler rol oynamaktadýr. Listeye girmek için diðer tedavilere cevap vermeyen aðýr yetmezlik tablosu olmalýdýr. Ýyileþebilme potansiyeli olanlarýn listeye girebilme zamaný belirsizdir. Bu yüzden hastanýn prognozunu belirlemeye yarayan yardýmcý faktörler geliþtirilmiþtir. Burada hastanýn yaþam kalitesi (Efor kapasitesi, son aylarda hastanede yataklý tedavi alma sýklýðý) yanýnda önümüzdeki 6-12 ay içinde ölebilme olasýlýðý deðerlendirilmektedir.
Günümüzdeki verilere gore kalp nakli olan hastalarýn %50’si 10 yýl sonra da hayatadýrlar.
Mekanik dolaþým destekleyici sistemler
Hemen organ bulunamayan hastalar için mekanik dolaþým destekleyici sistemlerle çeþitli olasýlýklar vardýr.
1- geçici olarak köprüleme (bridge -to -transplant) organ bulununcaya kadar destek
2- Hasta iyileþinceya kadar destek (bride- to- recocvery)
3- Kesin tedavi olarak karar alýnýncaya kadar , zaman kazanmak için uygulanlar (bride-to -bridge)
4- Transplantasyonun uygulanamadýðý, alternativi olarak uzun vadeli destek (destination therapy) .
Bu mekanik dolaþým destekleyici sistemlerde kalp yerinde kalmakta, sað veya sol kalbe veya iki tarafa bir pompa sistemle destek verilmektedir. 4 haftalýk bir süreçten sonra hasta ayaktan tedavi edilebilmektedir.
Suni kalp (total artificial heart) daha kompleksdirler, kalbin büyük kýsmý suni kalbe yer açabilmek için yerinden çýkarýlmakta. 2005 yýlýna kadar çok büyük, hantal konsollu model kullanýlýrken 2005 yýlýnda daha küçük konsollu hastanýn mobilitesini olanaklý hale getiren suni kalp uygulanmakta. Suni kalp, kalp krizi sonrasý aðýr sað sol kap yetmezliði olanlara ya da doðmalýk kalp hastalýðý olup akciðer basýncý yüksek olup transpantasyona uygun olmayan insalarda deðerlendiriliyor.
Doku reddi
Son 15 yýlda doku reddini engelleyen yeni ilaçlar (ýmmunsupresyon yapan) geliþtirildi. Bu ilaçlarlar akut red yanýnda kronik red (transplant vaskülopatýsý de denir) durumunda da kullanýlabilmektedir. Ýlaçlý stent dediðimiz stentlerdeki ilaç aslýnda iþte bu doku reddini engelleyen ilaçlardýr, ilk transplantasyon baðlamýnda geliþtirildi ve sonradan stentlerde kullanýldý.
Sonuç:
Kalp nakli önümüzdeki 20 yýlda aðýr yetmezlikli az bir hasta grubunda uygulanacaktýr. Bu bakýmdan organ baðýþý hep önemli kalacaktýr. Geliþen minyatürize mekanik dolaþým destekleyici sistemler/ pompalar gelecekte transplantasyonun alternatifi olabilir.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
Ýtalya`da tatil yapan bir hastamýzýn mekanik dolaþým destekleyici sistemini (çanta içinden kalbe baðlý) bilmeden çeken bir kapkaççý hastamýzý büyük bir tehlikeye sokmuþtu. Neyse ki sistemi koparamadan kaçmýþ hastamýza en yakýn merkez hastanede yardým edilebilmiþti.
Avrupa`da 10 Milyon insanýn kalp yetmezliði ile mücadele etmekte olduðu tahmin edilmekte. Kalp yetmezliði her yaþta insanda, çocuklarda, gençlerde çeþitli nedenlerle görülebilir fakat daha çok yaþlýlýk hastalýðýdýr. Hastalýðýn sýklýðý 65-70 yaþýndakilerde %2-5 arasýndayken 75 yaþ üzerindekilerde %10’dur. Yetmezliðin ileri fazýnda hastaneye yatma sýklýðý ve ölümler artmakta. Modern ilaçlarla hastalarýn yaþam kaliteleri düþmeden yaþlanmalarý saðlanmaktadýr. Bütün bunlara raðmen alta yatan hastalýða baðlý bazý hastalar terminal kalp yetmezliði (ilaca cevap vermeyen dönem) fazine geçebilmektedir. Bu hastalar için bazen kalp nakli tek seçenek olarak kalabilmektedir.
Kalp naklinin toplumda akseptansý eskiye göre artmasýna raðmen halen çok az organ baðýþlanmakta. Pek çok aðýr hasta insan ümitsizce organ nakli listelerinde beklemektedir.
Ailelerde olan ölüm gerçekleþmeden organlarýn kullanýlmasý korkusu gereksizdir. Beyin ölümü kararý çok kesin kriterler dahilinde verilmektedir. Aðýr hastalýk halinde organ alýcýsý olmak isteyen insanlar, aileler gereðinde organ baðýþçýsý olabilmelidir.
Ýlk kalp naklinin 1967 yýlýnda gerçekleþmesinden sonra Dünya`da yaklaþýk 80000 kalp nakli yapýldý. Nakilden çok daha önemli olan 1960’dan beri süregelen çalýþmalarýyla nakil yolunu açan (þahsen tanýma þansým olabilmiþti) Norman Shumway ve de Richard Lowerìn 1960’lardan beri yaptýklarý hayvan deneyleri ve doku reddi üzerindeki araþtýrmalarýydý.
Günümüzde Dünya`da yýlda yaklaþýk 5000 kalp transplantasyonu yapýlmaktadýr. Ýlaç ve ritm tedavisindeki yenilikler sayesinde aðýr kalp yetmezlikli hastalarýn çok azý kalp nakli olmaktadýr. Buna karþýn uygun organ bulunamadýðý için organ nakil bekleme listesinde ölen insanlar malesef ki hala var . Böyle durumlarda veya organ nakline uygun olmayan hastalarda mekanik dolaþým destekleyici sistemlerle hastalara yardým edilmektedir. Çok nadir olarak suni kalp takýlmaktadýr.
Kalp nakli kimlere yapýlmaz
Tedavi edilemeyen enfeksiyonu olan hastalar, Kanser hastasý olan hastalar, aðýr bir sistemik hastalýðý olanlar, akciðer basýncý sabit yüksek olanlar, biyolojik yaþý 65-70 üzerinde olanlar (dikkat kronolojik deðil!)
Kalp nakli için en uygun zaman nedir?
Bu relatif zor bir soru çünkü kalp transpantasyonu planlanan bir þey deðil. Hasta organ nakil listesinde uygun organ beklemektedir ve uygun organ bulununca nakil gerçekleþmektedir. Uygun organ demek kan gurubu uygunluðu, verici ve alýcýnýn benzer vücut kilosunun olmasý, demek. Örneðin kan gurubu 0 veya B olup 90 Kg ve daha fazla olan bir hasta uygun organ için daha uzun zaman beklemektedir
Listelemede , alýcýnýn yaþý, alýcýnýn bekleme süresi, ve de naklin aciliyeti gibi faktörler rol oynamaktadýr. Listeye girmek için diðer tedavilere cevap vermeyen aðýr yetmezlik tablosu olmalýdýr. Ýyileþebilme potansiyeli olanlarýn listeye girebilme zamaný belirsizdir. Bu yüzden hastanýn prognozunu belirlemeye yarayan yardýmcý faktörler geliþtirilmiþtir. Burada hastanýn yaþam kalitesi (Efor kapasitesi, son aylarda hastanede yataklý tedavi alma sýklýðý) yanýnda önümüzdeki 6-12 ay içinde ölebilme olasýlýðý deðerlendirilmektedir.
Günümüzdeki verilere gore kalp nakli olan hastalarýn %50’si 10 yýl sonra da hayatadýrlar.
Mekanik dolaþým destekleyici sistemler
Hemen organ bulunamayan hastalar için mekanik dolaþým destekleyici sistemlerle çeþitli olasýlýklar vardýr.
1- geçici olarak köprüleme (bridge -to -transplant) organ bulununcaya kadar destek
2- Hasta iyileþinceya kadar destek (bride- to- recocvery)
3- Kesin tedavi olarak karar alýnýncaya kadar , zaman kazanmak için uygulanlar (bride-to -bridge)
4- Transplantasyonun uygulanamadýðý, alternativi olarak uzun vadeli destek (destination therapy) .
Bu mekanik dolaþým destekleyici sistemlerde kalp yerinde kalmakta, sað veya sol kalbe veya iki tarafa bir pompa sistemle destek verilmektedir. 4 haftalýk bir süreçten sonra hasta ayaktan tedavi edilebilmektedir.
Suni kalp (total artificial heart) daha kompleksdirler, kalbin büyük kýsmý suni kalbe yer açabilmek için yerinden çýkarýlmakta. 2005 yýlýna kadar çok büyük, hantal konsollu model kullanýlýrken 2005 yýlýnda daha küçük konsollu hastanýn mobilitesini olanaklý hale getiren suni kalp uygulanmakta. Suni kalp, kalp krizi sonrasý aðýr sað sol kap yetmezliði olanlara ya da doðmalýk kalp hastalýðý olup akciðer basýncý yüksek olup transpantasyona uygun olmayan insalarda deðerlendiriliyor.
Doku reddi
Son 15 yýlda doku reddini engelleyen yeni ilaçlar (ýmmunsupresyon yapan) geliþtirildi. Bu ilaçlarlar akut red yanýnda kronik red (transplant vaskülopatýsý de denir) durumunda da kullanýlabilmektedir. Ýlaçlý stent dediðimiz stentlerdeki ilaç aslýnda iþte bu doku reddini engelleyen ilaçlardýr, ilk transplantasyon baðlamýnda geliþtirildi ve sonradan stentlerde kullanýldý.
Sonuç:
Kalp nakli önümüzdeki 20 yýlda aðýr yetmezlikli az bir hasta grubunda uygulanacaktýr. Bu bakýmdan organ baðýþý hep önemli kalacaktýr. Geliþen minyatürize mekanik dolaþým destekleyici sistemler/ pompalar gelecekte transplantasyonun alternatifi olabilir.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...