Sebahattin Karaca
YENÄ° FOÇA’ NIN KURULUÅžU
Cenevizlilerin Pkoaia (Eski Foça)’ ya geliÅŸi:
Cenevizli Amiral, korsan ve tüccar olan Benedetto ve Manuele Zaccaria kardeÅŸlerin yolları bir gün Kostantinapol (Ä°stanbul)’e düşer. Yunan –Bizans kralı Michael VIII. Palaiologos ile sarayda tanışırlar. Bu tanışmanın iki sonucu vardır.
Birincisi; Benedetto Zaccaria kralın kız kardeşi ile evlenir.
Ä°kincisi; 1275 Yılında Zaccaria kardeÅŸler, Symrna(Ä°zmir) ve Phokaia’ (Foça) da Åžap Madeni üretimi ve ailesinin de yerleÅŸimi için izin alırlar. Bu izin karşılığında da yıllık yüksek kullanım bedeli ödemeyi kabul ederler. Benedetto Akdeniz de amiralliÄŸe ve korsanlığa devam ederken, Manuele de; bundan sonra içinde yaÅŸayacağı Phokaia’(Foça)nın , (Ä°talyanca “FOGLÄ°A VECCHÄ°A”) saldırılara karşı önce eski kale duvarlarını (bugünkü kale içi mevkii) onarım ve tamir etmekle iÅŸe baÅŸlamıştır. Hemen akabinde ise ailesini Phokaia’ ya yerleÅŸtirmiÅŸtir. Bu sırada Åžap madenlerinin bulunduÄŸu dağın eteklerine (bugünkü Yeni Foça Merkezi) 50 tane çalışan işçi istihdam etmiÅŸtir. Buradaki ÅŸap üretimi ile kısa sürede Phokaia Åžap’ının adını duyurmuÅŸtur. Bu arada Cenevizliler Sakız adasında büyük bir liman, nakliye gemileri ayrıca Foça limanın sığ olması nedeniyle özel kadırgalar imal etmiÅŸlerdir. Kadırgalarla Foça’dan aldıkları Åžap’ı, Sakız Adası’na oradan da Büyük gemilerle Avrupa’ya göndermiÅŸlerdir. Bu ÅŸekilde Åžap nakliyesini daha ekonomik yapmayı baÅŸarmışlardır. Manuele toplam 13 yıl Foça’da kaldığı sürede, bir taraftan korsan saldırılara karşı, Eski Foça’nın kale duvarlarını onartmış, yükselttirmiÅŸ ve geniÅŸletmiÅŸtir..Foça’nın geliÅŸmesini saÄŸlamakla uÄŸraÅŸmış, diÄŸer taraftan bugünkü Yeni Foça’nın olduÄŸu alanda kendisinin 50 işçi ile kurduÄŸu ve iÅŸlettiÄŸi ÅŸap madeni ve üretim tesislerini geliÅŸtirmiÅŸtir. Çalışanların sayısı da 50’den 1000’lere ulaÅŸmıştır. Åžap madenlerinde çalışanların sayısı arttıkça, bugünkü Åžap dağının eteklerinde Yeni Foça’nın temelleri atılmaya, yerleÅŸkeler oluÅŸturulmaya baÅŸlanmıştır.
Manuele’ nin ölümü :
1288’de Manuele Zaccaria öldükten sonra, kardeÅŸi Benedetto Foça’ya gelerek iÅŸin başına geçmiÅŸ. Åžirketi yöneterek ÅŸap üretimine devam etmiÅŸtir. Ancak kendisi tam bir deniz adamı olduÄŸundan, aklı fikri denizde kalmıştır. Çünkü o kardeÅŸi Manuele ile öncelikli olarak Latin, sonrada diÄŸer korsanların gemilerine el koyar, ya korsanları öldürür, yada kör ederlerdi. Zaccaria kardeÅŸler Venedikli korsanların korkulu rüyası diye anılırlardı. 1296’ da Cenevizliler ve Venedikliler arasında savaÅŸ hüküm sürerken, Venedikli Amiral Ruggiero Morosini komutasındaki deniz filosu Konstantinepol’de (Ä°stanbul) bulunan Ceneviz kolonisini (Bugünkü Galata) kuÅŸattı. YaÄŸmaladı ve talan etti. Dönüş yolu üzerinde Phokaia’ya gelerek kale duvarlarının bir kısmını yıktı. Åžehre girdi. Burayı da yaÄŸmaladı, talan etti. Hemen arkasından ÅŸehrin kuzeyindeki ÅŸap madeni ocaklarını ve üretim tesislerini tahrip etti, yaktı ve yıktı. Oradan Sakız adasına giderek aynı ÅŸekilde zarar vermeye devam ettiler. Venediklilerin bu tür nokta saldırıları, Cenevizlilerin DoÄŸu Akdeniz’deki yaÅŸamına ve güçlü ticaretine büyük darbe indirdi. Bu darbeden özellikle Zaccaria ailesi de nasibini almıştı. Bu olaylar sırasında Batı Akdeniz’de bulunan Benedetto ailesinin de bulunduÄŸu Phokaia’ya geri döndü. Vakit kaybetmeden kale duvarlarını onarttı. Åžehri yeniden ayaÄŸa kaldırdı ve hiç zaman kaybetmeden, ÅŸehrin kuzeyindeki ÅŸap madeni üretimini yeniden hayata geçirdi. Çalışanların da gönüllü desteÄŸini arkasına alarak Åžap üretimini, ticaretini ve kazancını zirveye çıkardı. Her ÅŸeyi yoluna koyduktan sonra, yeÄŸeni Manuele’nin büyük oÄŸlu,Tedesio Zaccaria’yı iÅŸin başına geçmesini saÄŸlayarak denizlere döndü.
Yeni Foça (FOGLIA NUOVA)’ nın kuruluÅŸu :
Amcası Benedetto tarafından iÅŸin başına getirilen Tedesio, babası gibi bir taraftan Eski Foça’yı yönetirken, diÄŸer taraftan Eski Foça’nın kuzeyinde (25 km uzağın da) bulunan alanda (bugünkü Åžap dağı eteÄŸi), maden çıkarımı ve ÅŸap üretimi için, iÅŸ başında kaldığı 15 yıl içerisinde, çalışanların sayısını 3000 Ceneviz ve Yunanlıya çıkartmıştır. Yıllık ÅŸap üretimi 700 tonu aÅŸmıştır. Tedesio için artık ÅŸap madeni çevresindeki yerleÅŸkelerden bir ÅŸehir kurma zamanı gelmiÅŸtir. Fikrini amcası Benedetto ile paylaÅŸtıktan sonra, Benedetto’nun da izni ve desteÄŸi ile 1307 Yılında Yeni Foça (FOGLÄ°A NUOVA)’yı kurmuÅŸtur. Yeni Foça kurulduktan sonra ilerleyen yıllarda Cenevizliler, Eski Foça’dan Yeni Foça’ya büyük ölçüde göç ederek yerleÅŸmiÅŸ ve yaÅŸamını orada sürdürmeye baÅŸlamışlardır.
OrtaçaÄŸ’da ÅŸap çok önemli bir madendi. Åžap: hafif ilaçlar kategorisinde, yün ve pamuk dokumacılığında, dokuma ve dikiÅŸ ipliÄŸi üretiminde, tekstil renklendirmesinde, deri imalatında, tabaklamada, kâğıt üretiminde çok önemli hammadde olarak kullanılmakta idi. Yalnızca Foça ÅŸapından özelikle mor, pembe ve kırmızıya yakın renkler üretildiÄŸi için çok deÄŸerliydi. Bugün hala tıraÅŸ kesiklerinde, kan taşı, deodorant yapımında kullanılmaktadır.
Foça Turizmine Tarihin katkısı :
Yeni Foça kuruluÅŸunda, önemli rol oynayan Cenevizliler; ve yaÅŸamış oldukları tarihi bir süreç vardır. Tam da bu noktada Ä°talyan turistler için, ilçemiz tarih turizmi adına çekim merkezi olabilir. Ä°talyanlara, ilçemiz tarihini iyi anlatabilmemiz, hatta Yeni Foça ile kardeÅŸ ÅŸehir iliÅŸkisi kurulabilmesi faydalı olacaktır. Özellikle Ä°talya’nın Ceneviz bölgesinden, atalarının kurduÄŸu Yeni Foça’ya ve geliÅŸimini saÄŸladıkları Eski Foça’ya organizeli turist getirmek imkanı doÄŸar. Bu amaçla ilgililer ve yetkililer plan ve projeler üretilebilirler. Ä°talya ve nokta olarak Ceneviz bölgesine yönelebilir, iliÅŸkiler kurabilirler. Bu doÄŸrultu da yapılacak her türlü çalışma şüphesiz Foça turizminin geliÅŸmesine katkı saÄŸlar.
Bu meyanda Foça Åžap Dağı eteklerinde örnek ÅŸap ocağı, dinlendirme havuzları, (kristalleÅŸtirme) alanları tesis edilmeli ve çevre düzenlemesi yapılmalıdır. Bu tür bir çalışmanın Foça’da baÅŸlatılması, tarih turizminin geliÅŸtirilmesi için gerekli mihenk taÅŸlarından birisi olur. Foça için bu türden çalışmalar önemsenmelidir.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
www.sebahattinkaraca.com
Cenevizlilerin Pkoaia (Eski Foça)’ ya geliÅŸi:
Cenevizli Amiral, korsan ve tüccar olan Benedetto ve Manuele Zaccaria kardeÅŸlerin yolları bir gün Kostantinapol (Ä°stanbul)’e düşer. Yunan –Bizans kralı Michael VIII. Palaiologos ile sarayda tanışırlar. Bu tanışmanın iki sonucu vardır.
Birincisi; Benedetto Zaccaria kralın kız kardeşi ile evlenir.
Ä°kincisi; 1275 Yılında Zaccaria kardeÅŸler, Symrna(Ä°zmir) ve Phokaia’ (Foça) da Åžap Madeni üretimi ve ailesinin de yerleÅŸimi için izin alırlar. Bu izin karşılığında da yıllık yüksek kullanım bedeli ödemeyi kabul ederler. Benedetto Akdeniz de amiralliÄŸe ve korsanlığa devam ederken, Manuele de; bundan sonra içinde yaÅŸayacağı Phokaia’(Foça)nın , (Ä°talyanca “FOGLÄ°A VECCHÄ°A”) saldırılara karşı önce eski kale duvarlarını (bugünkü kale içi mevkii) onarım ve tamir etmekle iÅŸe baÅŸlamıştır. Hemen akabinde ise ailesini Phokaia’ ya yerleÅŸtirmiÅŸtir. Bu sırada Åžap madenlerinin bulunduÄŸu dağın eteklerine (bugünkü Yeni Foça Merkezi) 50 tane çalışan işçi istihdam etmiÅŸtir. Buradaki ÅŸap üretimi ile kısa sürede Phokaia Åžap’ının adını duyurmuÅŸtur. Bu arada Cenevizliler Sakız adasında büyük bir liman, nakliye gemileri ayrıca Foça limanın sığ olması nedeniyle özel kadırgalar imal etmiÅŸlerdir. Kadırgalarla Foça’dan aldıkları Åžap’ı, Sakız Adası’na oradan da Büyük gemilerle Avrupa’ya göndermiÅŸlerdir. Bu ÅŸekilde Åžap nakliyesini daha ekonomik yapmayı baÅŸarmışlardır. Manuele toplam 13 yıl Foça’da kaldığı sürede, bir taraftan korsan saldırılara karşı, Eski Foça’nın kale duvarlarını onartmış, yükselttirmiÅŸ ve geniÅŸletmiÅŸtir..Foça’nın geliÅŸmesini saÄŸlamakla uÄŸraÅŸmış, diÄŸer taraftan bugünkü Yeni Foça’nın olduÄŸu alanda kendisinin 50 işçi ile kurduÄŸu ve iÅŸlettiÄŸi ÅŸap madeni ve üretim tesislerini geliÅŸtirmiÅŸtir. Çalışanların sayısı da 50’den 1000’lere ulaÅŸmıştır. Åžap madenlerinde çalışanların sayısı arttıkça, bugünkü Åžap dağının eteklerinde Yeni Foça’nın temelleri atılmaya, yerleÅŸkeler oluÅŸturulmaya baÅŸlanmıştır.
Manuele’ nin ölümü :
1288’de Manuele Zaccaria öldükten sonra, kardeÅŸi Benedetto Foça’ya gelerek iÅŸin başına geçmiÅŸ. Åžirketi yöneterek ÅŸap üretimine devam etmiÅŸtir. Ancak kendisi tam bir deniz adamı olduÄŸundan, aklı fikri denizde kalmıştır. Çünkü o kardeÅŸi Manuele ile öncelikli olarak Latin, sonrada diÄŸer korsanların gemilerine el koyar, ya korsanları öldürür, yada kör ederlerdi. Zaccaria kardeÅŸler Venedikli korsanların korkulu rüyası diye anılırlardı. 1296’ da Cenevizliler ve Venedikliler arasında savaÅŸ hüküm sürerken, Venedikli Amiral Ruggiero Morosini komutasındaki deniz filosu Konstantinepol’de (Ä°stanbul) bulunan Ceneviz kolonisini (Bugünkü Galata) kuÅŸattı. YaÄŸmaladı ve talan etti. Dönüş yolu üzerinde Phokaia’ya gelerek kale duvarlarının bir kısmını yıktı. Åžehre girdi. Burayı da yaÄŸmaladı, talan etti. Hemen arkasından ÅŸehrin kuzeyindeki ÅŸap madeni ocaklarını ve üretim tesislerini tahrip etti, yaktı ve yıktı. Oradan Sakız adasına giderek aynı ÅŸekilde zarar vermeye devam ettiler. Venediklilerin bu tür nokta saldırıları, Cenevizlilerin DoÄŸu Akdeniz’deki yaÅŸamına ve güçlü ticaretine büyük darbe indirdi. Bu darbeden özellikle Zaccaria ailesi de nasibini almıştı. Bu olaylar sırasında Batı Akdeniz’de bulunan Benedetto ailesinin de bulunduÄŸu Phokaia’ya geri döndü. Vakit kaybetmeden kale duvarlarını onarttı. Åžehri yeniden ayaÄŸa kaldırdı ve hiç zaman kaybetmeden, ÅŸehrin kuzeyindeki ÅŸap madeni üretimini yeniden hayata geçirdi. Çalışanların da gönüllü desteÄŸini arkasına alarak Åžap üretimini, ticaretini ve kazancını zirveye çıkardı. Her ÅŸeyi yoluna koyduktan sonra, yeÄŸeni Manuele’nin büyük oÄŸlu,Tedesio Zaccaria’yı iÅŸin başına geçmesini saÄŸlayarak denizlere döndü.
Yeni Foça (FOGLIA NUOVA)’ nın kuruluÅŸu :
Amcası Benedetto tarafından iÅŸin başına getirilen Tedesio, babası gibi bir taraftan Eski Foça’yı yönetirken, diÄŸer taraftan Eski Foça’nın kuzeyinde (25 km uzağın da) bulunan alanda (bugünkü Åžap dağı eteÄŸi), maden çıkarımı ve ÅŸap üretimi için, iÅŸ başında kaldığı 15 yıl içerisinde, çalışanların sayısını 3000 Ceneviz ve Yunanlıya çıkartmıştır. Yıllık ÅŸap üretimi 700 tonu aÅŸmıştır. Tedesio için artık ÅŸap madeni çevresindeki yerleÅŸkelerden bir ÅŸehir kurma zamanı gelmiÅŸtir. Fikrini amcası Benedetto ile paylaÅŸtıktan sonra, Benedetto’nun da izni ve desteÄŸi ile 1307 Yılında Yeni Foça (FOGLÄ°A NUOVA)’yı kurmuÅŸtur. Yeni Foça kurulduktan sonra ilerleyen yıllarda Cenevizliler, Eski Foça’dan Yeni Foça’ya büyük ölçüde göç ederek yerleÅŸmiÅŸ ve yaÅŸamını orada sürdürmeye baÅŸlamışlardır.
OrtaçaÄŸ’da ÅŸap çok önemli bir madendi. Åžap: hafif ilaçlar kategorisinde, yün ve pamuk dokumacılığında, dokuma ve dikiÅŸ ipliÄŸi üretiminde, tekstil renklendirmesinde, deri imalatında, tabaklamada, kâğıt üretiminde çok önemli hammadde olarak kullanılmakta idi. Yalnızca Foça ÅŸapından özelikle mor, pembe ve kırmızıya yakın renkler üretildiÄŸi için çok deÄŸerliydi. Bugün hala tıraÅŸ kesiklerinde, kan taşı, deodorant yapımında kullanılmaktadır.
Foça Turizmine Tarihin katkısı :
Yeni Foça kuruluÅŸunda, önemli rol oynayan Cenevizliler; ve yaÅŸamış oldukları tarihi bir süreç vardır. Tam da bu noktada Ä°talyan turistler için, ilçemiz tarih turizmi adına çekim merkezi olabilir. Ä°talyanlara, ilçemiz tarihini iyi anlatabilmemiz, hatta Yeni Foça ile kardeÅŸ ÅŸehir iliÅŸkisi kurulabilmesi faydalı olacaktır. Özellikle Ä°talya’nın Ceneviz bölgesinden, atalarının kurduÄŸu Yeni Foça’ya ve geliÅŸimini saÄŸladıkları Eski Foça’ya organizeli turist getirmek imkanı doÄŸar. Bu amaçla ilgililer ve yetkililer plan ve projeler üretilebilirler. Ä°talya ve nokta olarak Ceneviz bölgesine yönelebilir, iliÅŸkiler kurabilirler. Bu doÄŸrultu da yapılacak her türlü çalışma şüphesiz Foça turizminin geliÅŸmesine katkı saÄŸlar.
Bu meyanda Foça Åžap Dağı eteklerinde örnek ÅŸap ocağı, dinlendirme havuzları, (kristalleÅŸtirme) alanları tesis edilmeli ve çevre düzenlemesi yapılmalıdır. Bu tür bir çalışmanın Foça’da baÅŸlatılması, tarih turizminin geliÅŸtirilmesi için gerekli mihenk taÅŸlarından birisi olur. Foça için bu türden çalışmalar önemsenmelidir.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
"Sebahattin Karaca" bütün yazıları için tıklayın...