Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Sessiz düþman yüksek tansiyon
Yüksek tansiyon, kalp ve böbrek yetersizliði, inme gibi birçok ölümcül hastalýðýn altýnda yatan ana nedendir.
Türkiye’de her üç yetiþkinden birinde var olan yüksek tansiyon birçok ölümcül hastalýðýn altýnda yatan nedendir. Pek þikayet yapmamasý nedeniyle ölçülmediðinde çok geç aþamada yani organ sistemlerine (kalp, beyin, böbrek) zarar verdiðinde fark edilir.
Yüksek tansiyonun sebebi %90 oranýnda ailesel (anne babasýnda yüksek tansiyon olanlarýn hipertansiyon hastasý olma olasýlýðý %60 kadardýr) %10 kadar ise organik tedavi edilebilir bir nedenledir.
Bu 10%’luk gruba girenleri kaçýrmamak için gerekli olan bazý ekstra testler vardýr . Bu testler hastanýn yaþý 30 yaþtan gençse, ailesinde hipertansiyon yoksa, daha önce hipertansiyon öyküsü olmayýp ani böbrek yetmezliði ile geliyorsa, tedaviye yanýt vermiyorsa, ani çok yüksek ataklar halinde gelen hipertansiyonu varsa, tedavi altýnda deðerlerinde kötüleþme oluyorsa hatta böbrek yetmezliði geliþiyorsa yapýlýr.
Bugün için kullanýlan sýnýr deðerler olarak ESC (Avrupa Kardioloji Birliði) 140/90 mm Hg, riskli gruplar yani diyabeti olan, böbrek yetmezliði olanlar, kalp damar hastalýðý için riski yüksek bulunanlarda 140/85 mmHg, ileri yaþlarda olanlarda 140-150/ 90 mmHg.
Hipertansiyon kalp krizlerine zemin hazýrlamasýnýn yaný sýra kalp kasýnýn esnekliðini azaltarak kalp yetersizliði oluþturur (diyastolik kalp yetmezliði) . Normalin üstündeki kan basýncý beyindeki damarlarýn yýrtýlmasýyla beyin kanamasýna; felce yol açar.
Yüksek kan basýncýnýn tahrip ettiði baþka bir organ da böbreklerdir. Diyalize giren birçok hastanýn böbreklerinin iflas etmesinin nedeni kontrolsüz yüksek tansiyondur.
Tansiyon nedir?
Tansiyon kanýn atar damarlarýn duvarýna yaptýðý basýnçtýr. Kalbin sol karýncýðý kasýlarak içindeki kaný aort damarýna atar. Bu sýrada basýnç hýzla yükselir. Tepe noktasý büyük tansiyon (sistolik basýnç) . Kalbin kasýlmasý bitince basýnç belli düzeyin altýna inmez. Bu düzeye küçük tansiyon, týbbi adýyla ‘diyastolik’ kan basýncý denir.
Kolun dirsek üstündeki bölümüne manson þiþirilerek kan akýmý durdurulur. Kol atar damarýnýn sesleri dinlenirken manson yavaþ yavaþ söndürülür. Mansondaki basýnç, damar içindeki basýnç düzeyine ulaþýnca, kan tekrar akmaya baþlar ve her atýmda ses duyulur. Sesin ilk duyulduðu rakam büyük tansiyondur. Basýnç azaldýkça kan akýmýnýn girdabý azalýr, ses kesilir. Kalp atýþýný en son duyduðumuz andaki basýnç küçük tansiyondur.
Dijital tansiyon aletleri ile de kan akýmýnýn yarattýðý titreþimler ile büyük ve küçük tansiyon hesaplanýr.. Belli aralýklarla kontrol edilip doðru ölçüm yaptýklarýndan emin olmak gerek mesela muayeneye giderken evde kullanýlan aleti götürüp Doktorun kullandýðý aletle karþýlaþtýrmaktýr. Evde düzenli olarak günün deðiþik saatlerinde yapýlan ölçümler tedavinin devamý için çok deðerlidir.
Sadece Hekime gidildiðinde yüksek tansiyonu olanlar için týpta beyaz önlük hipertansiyonu= white coat hipertension (normal popülasyonda prevalansý %15) tanýsý kullanýlýr. Bu tip hipertansiyon eskiden çok önemsenmezdi fakat son yýllarda bu tip hipertansiyonun kalpdamar hastalýklarý açýndan riski artýrdýðý latent hipertansiyona ve buna baðlý organ tutulumlarýna zemin saðladýðý görüþü yaygýndýr. Bunun tersi sadece hekime gidildiðinde kendini güvende hissetme ile normal deðerleri olan ama aslýnda rutinde yüksek deðerleri olan hastalarda “maskeli hipertansiyon”dan þüphe edilir. Bu iki durumda da kalpdamar riski yüksek olabileceðinden ara ara 24 saatlik tansiyon ölçümü (sadece hekiminiz programlar uygular) yapýlan alletlerle tansiyon profili çýkarýlabilir, buna baðlý olarak da gerekirse tedavi uygulanýr.
24 saat tansiyon ölçümleri (hekiminiz programlar aleti uygular) tansiyon tedavisi sýrasý ara ara tedavinin kontrolü içinde yapýlabilir.
Tansiyon tedavisinde iki aþama önemlidir. Birincisi hayat tarzý deðiþikliði ile fazla tuzlu olmayan saðlýklý beslenme ve hareketli bir yaþam sürerek ideal kiloyu korumayý içerir. Bu önlemler yeterli olmazsa, sýra ikinci aþama olan ilaç tedavisine gelir ki bu iki yöntem birbirinden ayrýlamaz ve ömür boyu süren özen gerektiren bir durumdur..Ýlaçlarýn dozajý kilo alma ve verme ile bazen zaman içinde adapte edilmesi gerekebilir. Ama hipertansif bir hasta için artýk ilaçsýz bir normalleþme pek mümkün deðildir. Bu bakýmdan bu konudaki disiplin çok cok önemli. Sadece 5-10 mmHg lik artýþlarýn ya da düþüþlerin bile genel yaþam prognozumuza çok önemli etkileri vardýr.
3 ayrý ilaca raðmen tedaviye yanýt vermeyen vakalarda son yýllarda geliþtirilen fakat uzun vadeli yararý konusunda henüz elimizde kesin verimiz olmayan böbrek damar sinirlerinin yakýlmasý yöntemi var. Kasýktan sokulan ince bir kateterle böbrek damarlarýndaki sinirler yakýlýyor. Bu konuda daha uzun vadeli yayýnlar bekliyoruz.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
Yüksek tansiyon, kalp ve böbrek yetersizliði, inme gibi birçok ölümcül hastalýðýn altýnda yatan ana nedendir.
Türkiye’de her üç yetiþkinden birinde var olan yüksek tansiyon birçok ölümcül hastalýðýn altýnda yatan nedendir. Pek þikayet yapmamasý nedeniyle ölçülmediðinde çok geç aþamada yani organ sistemlerine (kalp, beyin, böbrek) zarar verdiðinde fark edilir.
Yüksek tansiyonun sebebi %90 oranýnda ailesel (anne babasýnda yüksek tansiyon olanlarýn hipertansiyon hastasý olma olasýlýðý %60 kadardýr) %10 kadar ise organik tedavi edilebilir bir nedenledir.
Bu 10%’luk gruba girenleri kaçýrmamak için gerekli olan bazý ekstra testler vardýr . Bu testler hastanýn yaþý 30 yaþtan gençse, ailesinde hipertansiyon yoksa, daha önce hipertansiyon öyküsü olmayýp ani böbrek yetmezliði ile geliyorsa, tedaviye yanýt vermiyorsa, ani çok yüksek ataklar halinde gelen hipertansiyonu varsa, tedavi altýnda deðerlerinde kötüleþme oluyorsa hatta böbrek yetmezliði geliþiyorsa yapýlýr.
Bugün için kullanýlan sýnýr deðerler olarak ESC (Avrupa Kardioloji Birliði) 140/90 mm Hg, riskli gruplar yani diyabeti olan, böbrek yetmezliði olanlar, kalp damar hastalýðý için riski yüksek bulunanlarda 140/85 mmHg, ileri yaþlarda olanlarda 140-150/ 90 mmHg.
Hipertansiyon kalp krizlerine zemin hazýrlamasýnýn yaný sýra kalp kasýnýn esnekliðini azaltarak kalp yetersizliði oluþturur (diyastolik kalp yetmezliði) . Normalin üstündeki kan basýncý beyindeki damarlarýn yýrtýlmasýyla beyin kanamasýna; felce yol açar.
Yüksek kan basýncýnýn tahrip ettiði baþka bir organ da böbreklerdir. Diyalize giren birçok hastanýn böbreklerinin iflas etmesinin nedeni kontrolsüz yüksek tansiyondur.
Tansiyon nedir?
Tansiyon kanýn atar damarlarýn duvarýna yaptýðý basýnçtýr. Kalbin sol karýncýðý kasýlarak içindeki kaný aort damarýna atar. Bu sýrada basýnç hýzla yükselir. Tepe noktasý büyük tansiyon (sistolik basýnç) . Kalbin kasýlmasý bitince basýnç belli düzeyin altýna inmez. Bu düzeye küçük tansiyon, týbbi adýyla ‘diyastolik’ kan basýncý denir.
Kolun dirsek üstündeki bölümüne manson þiþirilerek kan akýmý durdurulur. Kol atar damarýnýn sesleri dinlenirken manson yavaþ yavaþ söndürülür. Mansondaki basýnç, damar içindeki basýnç düzeyine ulaþýnca, kan tekrar akmaya baþlar ve her atýmda ses duyulur. Sesin ilk duyulduðu rakam büyük tansiyondur. Basýnç azaldýkça kan akýmýnýn girdabý azalýr, ses kesilir. Kalp atýþýný en son duyduðumuz andaki basýnç küçük tansiyondur.
Dijital tansiyon aletleri ile de kan akýmýnýn yarattýðý titreþimler ile büyük ve küçük tansiyon hesaplanýr.. Belli aralýklarla kontrol edilip doðru ölçüm yaptýklarýndan emin olmak gerek mesela muayeneye giderken evde kullanýlan aleti götürüp Doktorun kullandýðý aletle karþýlaþtýrmaktýr. Evde düzenli olarak günün deðiþik saatlerinde yapýlan ölçümler tedavinin devamý için çok deðerlidir.
Sadece Hekime gidildiðinde yüksek tansiyonu olanlar için týpta beyaz önlük hipertansiyonu= white coat hipertension (normal popülasyonda prevalansý %15) tanýsý kullanýlýr. Bu tip hipertansiyon eskiden çok önemsenmezdi fakat son yýllarda bu tip hipertansiyonun kalpdamar hastalýklarý açýndan riski artýrdýðý latent hipertansiyona ve buna baðlý organ tutulumlarýna zemin saðladýðý görüþü yaygýndýr. Bunun tersi sadece hekime gidildiðinde kendini güvende hissetme ile normal deðerleri olan ama aslýnda rutinde yüksek deðerleri olan hastalarda “maskeli hipertansiyon”dan þüphe edilir. Bu iki durumda da kalpdamar riski yüksek olabileceðinden ara ara 24 saatlik tansiyon ölçümü (sadece hekiminiz programlar uygular) yapýlan alletlerle tansiyon profili çýkarýlabilir, buna baðlý olarak da gerekirse tedavi uygulanýr.
24 saat tansiyon ölçümleri (hekiminiz programlar aleti uygular) tansiyon tedavisi sýrasý ara ara tedavinin kontrolü içinde yapýlabilir.
Tansiyon tedavisinde iki aþama önemlidir. Birincisi hayat tarzý deðiþikliði ile fazla tuzlu olmayan saðlýklý beslenme ve hareketli bir yaþam sürerek ideal kiloyu korumayý içerir. Bu önlemler yeterli olmazsa, sýra ikinci aþama olan ilaç tedavisine gelir ki bu iki yöntem birbirinden ayrýlamaz ve ömür boyu süren özen gerektiren bir durumdur..Ýlaçlarýn dozajý kilo alma ve verme ile bazen zaman içinde adapte edilmesi gerekebilir. Ama hipertansif bir hasta için artýk ilaçsýz bir normalleþme pek mümkün deðildir. Bu bakýmdan bu konudaki disiplin çok cok önemli. Sadece 5-10 mmHg lik artýþlarýn ya da düþüþlerin bile genel yaþam prognozumuza çok önemli etkileri vardýr.
3 ayrý ilaca raðmen tedaviye yanýt vermeyen vakalarda son yýllarda geliþtirilen fakat uzun vadeli yararý konusunda henüz elimizde kesin verimiz olmayan böbrek damar sinirlerinin yakýlmasý yöntemi var. Kasýktan sokulan ince bir kateterle böbrek damarlarýndaki sinirler yakýlýyor. Bu konuda daha uzun vadeli yayýnlar bekliyoruz.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...