Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Öldürücü bir salgýn Ebola
Mart ayýndan beri hýzlý bir þekilde batý Afrika`da yayýlan Ebola hastalýðý ve ona baðlý ölümlere dair haberler yoðunlukta. Bilinen bu son salgýnda yaklaþýk 1600 kiþinin enfeksiyona yakalandýðý 887 kiþinin hayatýný kaybettiðidir.
Ebola hastalýðý nedir
Ebola virüsü ile bulaþan ölümcül olabilen bir enfeksiyon hastalýðýdýr. Ýlk olarak 1976 yýlýnda o zamanýn Zaire`sinde (bugünün Kongo`su) tanýmlanmýþtýr. Ýlk vakalar oradaki Ebola nehri yakýnýndan çýktýðý için virüse Ebola adý verilmiþtir. Virüsün 5 tipi vardýr, bunlardan birisi Zaire Tipi, ki bu son salgýna sebep olan da bu Zaire tipidir.
Virüs nereden gelmekte?
Virüsün kökeni tam bilinmemektedir. Virüsün aðýrlýklý yaðmur ormanlarýnda (tropikal ormanlarda) ortaya çýkmasý araþtýrmacýlarý virüs taþýyýcýsý olarak ormanlarda yaþayan yabani hayvanlara yöneltmektedir. Araþtýrmalarda yarasalarda da virüs görülmüþ. Yarasalar hastalanmamakta, sadece virüsü taþýyabilmektedir. Bölgede yaþayan yerliler yarasalarý menülerine almaktalar, olasý neden bu olabilir diye de düþünülüyor. Son salgýnda yarasalarýn virüsü merkez Afrika`dan Gine`ye taþýmýþ olabileceði görüþü yaygýn.
Ebola hastalýðý neden öldürücüdür?
Ebola hastalýðý iç kanama yapan ateþli bir enfeksiyon hastalýðýdýr. Tipik olarak virüs bulaþtýktan 2-21 gün sonra ateþ, baþ aðrýsý, kas aðrýsý, mide bulantýsý ve ishal yapar. Bunlar genel enfeksiyon durumlarýndan görülen spesifik olmayan durumdur, aslýnda vücudun hastalýða yanýtýdýr. Esas gidiþatý belirleyen ise virüslerin damar duvarlarýný parçalama aþamasýdýr (endotel parçalanmasý). Bu sayede damarlar geçirgen hale gelip iç kanamaya sebep olur. Tüm organlar zaman içinde iflas eder. Baþta içe olan kanama zamanla dýþtan da gözlenebilir (aðýz, deri, yüz). Tükenen baðýþýklýk sistemi üzerine ayrýca bir enfeksiyon yüklenir. Zamanla tüm dolaþým sistemi, tüm organlar iflas eder hasta þoka girer ve kaybedilir.
Nasýl tedavi edilir
Araþtýrmacýlar tedavi ve aþý üzerine çok yoðun çalýþmaktalar; fakat henüz bir tedavi ya da aþý yoktur. Hekimlerin ateþ düþürme, damardan sývý verme, aðrý kesici verme ve üzerine gelen enfeksiyonlarda antibiyotik kullanma dýþýnda pek yapacaklarý yoktur. Bütün bu giriþimlere raðmen hastalarýn %50- %90 kadarý hayatýný kaybetmektedir.
Afrika`daki salgýn neden kontrol edilemiyor?
Hastalýðýn yayýldýðý coðrafyadaki ormanlarda köylerin ulaþýlabilirliði sýkýntýlýdýr. Geniþ alanda yaygýn olan bu köylerin sýnýrlarý hemen hemen yoktur. Enfeksiyonlular kolaylýkla bir köyden diðerine geçip virüsü yayabilmektedirler.
Dünya`ya yayýlabilir mi?
Bu olasýlýk düþük bir olasýlýk fakat imkansýz deðildir. Konunun uzmanlarý havayolu ile gelen hastalýða yakalanmýþ kiþilerle yayýlmanýn mümkün olduðu görüþünde.
Dünya saðlýk örgütü son günlerde uyarýlarýnda sesinin tonunu sertleþtirdi. Enfeksiyon görülen bölgelere çok çok acil yardým gerekli, oradaki kendi kaderine terk edilmiþ insanlara bir þekilde ulaþmak zorunlu. Mart ayýndan beri yaklaþýk 887 kiþi hayatýný kaybetmiþ durumda.
Öte yandan hastalýðýn Dünya`ya yayýlmasýný önlemek için gerekenler yapýlmalýdýr. Son gelen bilgi uluslararasý havayollarýndan Emirates havayolunun bölgeye olan uçuþlarýný iptal etmiþ olduðudur.
Nasýl korunulur?
En önemli korunma hastalýklý kiþilerle vücut temasýnýn olmamasý. Yayýlma kan, vücut sývýlarý yolu ile olmakta.
Grip (Ýnfluenza) virüsünün aksine havadan soluma ile bulaþma olmuyor. Tedavi edilmeyenlerde ölüm çok çabuk görülüyor. Bu bakýmdan konunun uzmaný hekimler arasýnda hastalýklýlar karantinada kaldýklarý müddetçe virüs kendi kendini limitliyor tezi de yaygýndýr.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
Mart ayýndan beri hýzlý bir þekilde batý Afrika`da yayýlan Ebola hastalýðý ve ona baðlý ölümlere dair haberler yoðunlukta. Bilinen bu son salgýnda yaklaþýk 1600 kiþinin enfeksiyona yakalandýðý 887 kiþinin hayatýný kaybettiðidir.
Ebola hastalýðý nedir
Ebola virüsü ile bulaþan ölümcül olabilen bir enfeksiyon hastalýðýdýr. Ýlk olarak 1976 yýlýnda o zamanýn Zaire`sinde (bugünün Kongo`su) tanýmlanmýþtýr. Ýlk vakalar oradaki Ebola nehri yakýnýndan çýktýðý için virüse Ebola adý verilmiþtir. Virüsün 5 tipi vardýr, bunlardan birisi Zaire Tipi, ki bu son salgýna sebep olan da bu Zaire tipidir.
Virüs nereden gelmekte?
Virüsün kökeni tam bilinmemektedir. Virüsün aðýrlýklý yaðmur ormanlarýnda (tropikal ormanlarda) ortaya çýkmasý araþtýrmacýlarý virüs taþýyýcýsý olarak ormanlarda yaþayan yabani hayvanlara yöneltmektedir. Araþtýrmalarda yarasalarda da virüs görülmüþ. Yarasalar hastalanmamakta, sadece virüsü taþýyabilmektedir. Bölgede yaþayan yerliler yarasalarý menülerine almaktalar, olasý neden bu olabilir diye de düþünülüyor. Son salgýnda yarasalarýn virüsü merkez Afrika`dan Gine`ye taþýmýþ olabileceði görüþü yaygýn.
Ebola hastalýðý neden öldürücüdür?
Ebola hastalýðý iç kanama yapan ateþli bir enfeksiyon hastalýðýdýr. Tipik olarak virüs bulaþtýktan 2-21 gün sonra ateþ, baþ aðrýsý, kas aðrýsý, mide bulantýsý ve ishal yapar. Bunlar genel enfeksiyon durumlarýndan görülen spesifik olmayan durumdur, aslýnda vücudun hastalýða yanýtýdýr. Esas gidiþatý belirleyen ise virüslerin damar duvarlarýný parçalama aþamasýdýr (endotel parçalanmasý). Bu sayede damarlar geçirgen hale gelip iç kanamaya sebep olur. Tüm organlar zaman içinde iflas eder. Baþta içe olan kanama zamanla dýþtan da gözlenebilir (aðýz, deri, yüz). Tükenen baðýþýklýk sistemi üzerine ayrýca bir enfeksiyon yüklenir. Zamanla tüm dolaþým sistemi, tüm organlar iflas eder hasta þoka girer ve kaybedilir.
Nasýl tedavi edilir
Araþtýrmacýlar tedavi ve aþý üzerine çok yoðun çalýþmaktalar; fakat henüz bir tedavi ya da aþý yoktur. Hekimlerin ateþ düþürme, damardan sývý verme, aðrý kesici verme ve üzerine gelen enfeksiyonlarda antibiyotik kullanma dýþýnda pek yapacaklarý yoktur. Bütün bu giriþimlere raðmen hastalarýn %50- %90 kadarý hayatýný kaybetmektedir.
Afrika`daki salgýn neden kontrol edilemiyor?
Hastalýðýn yayýldýðý coðrafyadaki ormanlarda köylerin ulaþýlabilirliði sýkýntýlýdýr. Geniþ alanda yaygýn olan bu köylerin sýnýrlarý hemen hemen yoktur. Enfeksiyonlular kolaylýkla bir köyden diðerine geçip virüsü yayabilmektedirler.
Dünya`ya yayýlabilir mi?
Bu olasýlýk düþük bir olasýlýk fakat imkansýz deðildir. Konunun uzmanlarý havayolu ile gelen hastalýða yakalanmýþ kiþilerle yayýlmanýn mümkün olduðu görüþünde.
Dünya saðlýk örgütü son günlerde uyarýlarýnda sesinin tonunu sertleþtirdi. Enfeksiyon görülen bölgelere çok çok acil yardým gerekli, oradaki kendi kaderine terk edilmiþ insanlara bir þekilde ulaþmak zorunlu. Mart ayýndan beri yaklaþýk 887 kiþi hayatýný kaybetmiþ durumda.
Öte yandan hastalýðýn Dünya`ya yayýlmasýný önlemek için gerekenler yapýlmalýdýr. Son gelen bilgi uluslararasý havayollarýndan Emirates havayolunun bölgeye olan uçuþlarýný iptal etmiþ olduðudur.
Nasýl korunulur?
En önemli korunma hastalýklý kiþilerle vücut temasýnýn olmamasý. Yayýlma kan, vücut sývýlarý yolu ile olmakta.
Grip (Ýnfluenza) virüsünün aksine havadan soluma ile bulaþma olmuyor. Tedavi edilmeyenlerde ölüm çok çabuk görülüyor. Bu bakýmdan konunun uzmaný hekimler arasýnda hastalýklýlar karantinada kaldýklarý müddetçe virüs kendi kendini limitliyor tezi de yaygýndýr.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...