Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Erektil fonksiyon bozukluðu ve „something gotta give„
Kalp damar saðlýðý ve cinsel hayat çok yakýndan ilgili. Kalp damar hastalýklarý, cinsel iktidarsýzlýðýn önemli nedenlerinden biri.
Katýldýðýmýz Kongre`de Dr. Graham Jackson (London Bridge Hospital) konuþmasýna Dünya saðlýk örgütünce 1970’den beri tanýmlanan bir satýr ile baþladý “tüm insanlarýn saðlýklý bir cinsel hayat yaþama hakký vardýr”. Ve diyordu ki “Anjinasý olan veya kalp krizi geçirmiþ olan hastanýzýn cinsel yaþamýný sorgulamak zorundasýnýz”. Geçenlerde bu konuda yapýlan bir araþtýrmada 980 Kardiolog doktora “hastalarýnýzýn cinsel yaþamlarýný sorguluyor musunuz?” sorusu sorulmuþ. Yanýt veren % 54 Kardiyolog`dan %70 kadarý bilgisizlik ve zamansýzlýk, hastanýn ihtiyaç duymamasý gibi nedenleri öne sürerek sorgulamadýklarýný yazmýþlar. Oysa baþka bir araþtýrmada kalp hastalarýnýn % 81 kadarý bu sorunun tematize edilmesini çok istediklerini belirtmiþler.
Sýklýkla kalp krizi sonrasý cinsel yaþam kiþinin kendisinin yada partnerinin kötü bir þey olabilir düþüncesi ile zaten sýnýrlanmýþtýr. Bu korkunun geçerli bir nedeni yoktur aslýnda. Bilinen o ki cinsel iliþki sýrasýnda kalp krizi, inme ve ani ölüm oldukça ender. Cinsel aktivite vücudumuz ve kalbimiz için araba yýkamaktan ve golf oynamaktan çok daha az zorlayýcý bir aktivite (hesaplanan metaboliç ekivalan deðerler cinsel aktivite icin 2.5 METs, araba yýkama 3.3 METs, bahçe iþi 4.4 METs, golf 5.1 METs, tenis 6.8 METs). Ayrýca da seksin kiminle ve nerede yapýldýðý önemli. Ölen ya da hastalananlarýn çoðunluðunu evli / baðlý erkekler oluþturuyor. Partnerleri dýþýnda iliþkiye girdiklerinde tehlikeleri artýyor. Japonya’da yapýlan bir çalýþmada, cinsel iliþki sýrasýnda veya hemen sonrasýnda inme geçirenlerin yarýya yakýnýnýn evlilik dýþý iliþki içinde olduklarý saptandý. Baþka bir bilinen de sadece hareketsiz bir yaþam süren kiþilerde, cinsel iliþki sýrasýnda veya bir iki saat içerisinde kalp krizi riski koltukta oturduklarý zamanlara göre 3-4 kat daha fazla. Buna karþýlýk, hareketli olanlarda, spor yapanlarda seks sýrasýnda risk hiç artmýyor yani görülüyor ki bir kez daha egzersizin yararlý olmadýðý alan yok.
Kalp hastalarý ne yapsýnlar
Eðer þikayetleri hiç yoksa cinsel yaþamý kýsýtlamaz . Ama hafif eforla göðüs aðrýsý ortaya çýkýyorsa, nefes darlýðý geliþiyorsa ya da sýk çarpýntý oluyorsa, altta yatan kalp hastalýðý tedavi edilene kadar cinsel faaliyete ara vermekte yarar var. Kalp krizi geçirenlerde ise krizin yaptýðý hasar küçükse, týkanan damar anjiyo ile açýlmýþsa 1 hafta beklemek yeterli. Buna karþýlýk, büyük kalp krizlerinden sonra kalp yetersizliði geliþmiþse durumun düzelmesi için 3-4 hafta beklemek gerekebilir. Açýk kalp ameliyatý olanlarda göðüs kemiðinin iyileþmesi için daha uzun zamana ihtiyaç olduðu göz önüne alýnmalýdýr (en az 8 hafta).
Erektil Disfonksiyon sebebi ne olabilir?
Taným olarak erektil disfonksiyon; cinsel iliþki sýrasýnda yeterli penil ereksiyonun devam ettirilememesidir. Yaþý ileri erkekte yaþam kalitesini en çok etkileyen patolojilerden biri erektil disfonksiyondur. Tüm dünyada yaklaþýk 150 milyon erkekte çeþitli derecelerde erektil disfonksiyon saptanmýþtýr ve bu oranýn 2025 yýlýnda iki katýna çýkacaðý hesaplanmakta.
Erektil disfonksionun nedeni kabaca aslýnda hasta ile konuþurken daha anamnezden anlaþýlabilir. Anamnezi alýrken mümkünse kiþinin partneri de ortamda bulunmalýdýr: Kuvvetli sabah ve akþam ereksiyonlarý veya erotik düþünce ile olan ani ereksiyonlar (intermitan ereksiyonlar) daha çok psikolojik kökenli soruna iþaret etmektedir. Burada Psikologlar / Psikyatristler yardým edebilir.
Yavaþ baþlayýp ilerleyici uzun bir süreci kapsayan erektil bozukluklar ise daha çok organik bir nedene iþaret etmektedir.
Erektil disfonksiyon için risk faktörleri þöyle sýralanabilir: Yaþ, psikolojik bozukluk, diyabet, hipertansiyon, koletserol yüksekliði, ilaçlar (tansiyon ilacý, antidepresan), sinirsel zarar görme (radikal prostat ameliyatý, parkinson, MS), hormonal sorunlar (testesteron azlýðý, prolaktýn çokluðu), kötü yaþam stili (kiloluluk, hareketsizlik, sigara, alkol, uyuþturucu kullanýmý).
Bu aþamadan sonra erektil disfonksiyonu olan hastanýn paralel var olan hastalýklarý ya da kötü yaþam stili açýsýndan sorgulamalýdýr. Koroner arter hastalýðý ve erektil disfonksion çok sýk birlikte görülebildiðinden, biz Kardiyologlar erektil disfonksiyonlu hastada acaba hastanýn kalbi nasýl diye sorgularýz. Bu bakýmdan bu þikayetle aile doktoruna giden hastaya bilinen kalp hastalýðý yoksa hiç olmazsa bir EKG yapýlmalý. Anamnezde veya muayanede dikkat çeken bir þey görülürse kalple ilgili daha ileri tetkikler planlanýr.
Bunun yanýnda ilaca baðlý erektil disfonksiyon olan durumlarda vardýr. Örneðin antihipertansif ilaçlar (idrar söktürücü, betabloker), antidepresanlar ve nöroleptikler. Bunlar sorgulanmalýdýr. Bundan sonraki aþamada da spesifik testlere yönelinir.
Erektil disfonksiyonlu hastada neler kontrol edilir?
En doðrusu bir Üroloða görünmek. Üroloji uzmaný penis, skrotum ve rectal muayene ile herhangi bir organik sorun olup olmadýðýný araþtýrýr. Laboratuvarda þeker, total testesteron, kolesterol gibi bazal testlerin yanýnda, serbest ve total testesteronu düþük olanlarda ayrýca LH ve Prolaktin gibi deðerlere bakýlýr,
Uygun vakalarda ilaç yani PDE-5 inhibitörleri önerilir.
PDE-5 inhibitörleri (Viagra ve benzerleri)
Ereksiyonun tam olmadýðý durumlarda kullanýlmak üzere geliþtirilmiþ olan ilaçlardan ilk piyasaya çýkan, ticari adý Viagra (Sildanefil). Damarý, duvarýndaki kaslarý gevþeterek geniþleten bu ilaçlarýn saðlýklý kiþilerde büyük ve küçük tansiyonu 10 mmHg kadar düþürdüðü bilinir. Tansiyon ve kalp hastalarýnda bu etki daha güçlü olabilir. Hastalarýn %65’nde bu ilaçlarla baþarý saðlanýr. Ýlacýn etkisi en az 4 kullanýmdan sonra anlaþýlýr. Hatta günlük düzenli PDF-5-Ýnhibitörleri kullananlarda kalpdamar sistemi hastalýklarýnýn zeminini hazýrlayan endotel disfonksionun düzeldiðine dair yayýnlar var. Bu strateji sadece ihtiyaç halinde PDF-5-inhibitörlerini alarak yeterince baþarýlý olamayanlarý doðal seksüel yaþamlarýna döndürebilir.. Bugüne dek sadece Tadalafil (5 mg) günlük kullaným için serbest býrakýlmýþtýr ve bu dozajda ayrýca prostat sendromu tedavisinde kullanýlabilmektedir.
PDE-5 alirken neye dikkat etmeli?
PDF-5 Ýnhibitörleri genelde iyi tolere edilir. Az yan etkileri vardýr. En çok baþaðrýsý ve ardýndan gelen ýsýnma hissidir. Tadalafil kas aðrýsý yapabilir. Sildenafil (Viagra) duyma azlýðý yapabilir. Araþtýrmacýlar kiþilerin pek çok preparatý denemelerini ve kendilerine en uygun en efektif, en iyi tolere edebildikleri ilacý kullanmalarýný önermektedirler.
PDE-5 Ýnhibitörleri kalp krizi riskini ve ölüm riskini artýrýrlar mý?
Doðru hasta grubunda PDF-5 Ýnhibitörleri ne kalp krizi riskini ne ölüm riskini ne de de kalp yetmezliði þikayetlerini artýrlar. Sadece stabil olmayan kalp aðrýsý, anjina çekenlerde ve tansiyonu çok oynak olanlarda kullanýlmamalýdýr.
Kalp aðrýsý (anjina) için verilen Nitrat Preparatlarý (dil altý, sprey. uzun etkili hap formu) alanlarda kontrol edilemez ölümcül tansiyon düþüklüðü yaptýðýndan kesinlikle PDE-5 inhibitörleri ile birlikte kullanýlmamalýdýr.
Bu bilginin kullanlara her koþulda verilmesi þarttýr. Acil servislere göðüs aðrýsý ile gelen erkeklere mutlaka da bu grup ilaç alýp almadýðý sorulmalýdýr.
Konuya iyi örnek baþlýkta adý geçen Jack Nicolson (Herry) ve Diane Keaton`un (Erika) oynadýðý “Something’s Gotta Give” filmi geliyor. Orada Herry, Viagra altýnda kalp krizi geçiriyor, acilde gelen doktor ilk olarak Viagra alýp almadýðýný soruyordu. Bana göre bu sahne eðitici olmasý açýsýndan önemli, milyonlarca kiþi tarafýndan izlenen bu film ile bu bilgi pek çok insana en kolay böyle ulaþýr. Gereksiz çok tehlikleli durumlarý azaltabilir.
PDE-5-Ýnhibitörleri hangi ilaçlarla birlikte dikkatli kullanýlmalý
Alfa blokör tipi tansiyon ilacý alanlarda dikkat etmek gerekir, Kalsiyum anatagonisti tansiyon ilaçlarý ile birlikte iyi tolere edilir. Verdanafil ile birlikte bazý antiaritmik ilaçlar önerilmez (Klas 1°A ve Klass 3)
Hormon tedavileri
Testesteron seviyesi düþük yaþý ileri kiþilerde PDF-5 Ýnhibitörleri yanýnda Testesteron verilmesi faydalý olabilir.
Ayrýca da burada sayýlmayacak invaziv yöntemler vardýr.
Her taþýn altýnda iyi yaþam yaþam stili
Cinsel güçsüzlük sigara içen erkeklerde 2 kat, þeker hastalarýnda 3 kat daha fazla görüldüðü biliniyor.
Her koþulda iyi bir yaþam stili çok çok önemlidir. Sigarayý býrakma, kilo verme bunun baþýndadýr. Sadece yaþam stili deðiþikliðinin olumlu etkileri 2 yýl sonra görülmektedir, PDE-5 ile olan kombinasyonda 3 ay sonra olumlu etkiler görülebilmektedir
En son Ýngilizce bilenler için Dr. Jackson’un gülümseten öneriler görseli ile konuya nokta koyalým.
Saðlýcakla kalýn.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
Kalp damar saðlýðý ve cinsel hayat çok yakýndan ilgili. Kalp damar hastalýklarý, cinsel iktidarsýzlýðýn önemli nedenlerinden biri.
Katýldýðýmýz Kongre`de Dr. Graham Jackson (London Bridge Hospital) konuþmasýna Dünya saðlýk örgütünce 1970’den beri tanýmlanan bir satýr ile baþladý “tüm insanlarýn saðlýklý bir cinsel hayat yaþama hakký vardýr”. Ve diyordu ki “Anjinasý olan veya kalp krizi geçirmiþ olan hastanýzýn cinsel yaþamýný sorgulamak zorundasýnýz”. Geçenlerde bu konuda yapýlan bir araþtýrmada 980 Kardiolog doktora “hastalarýnýzýn cinsel yaþamlarýný sorguluyor musunuz?” sorusu sorulmuþ. Yanýt veren % 54 Kardiyolog`dan %70 kadarý bilgisizlik ve zamansýzlýk, hastanýn ihtiyaç duymamasý gibi nedenleri öne sürerek sorgulamadýklarýný yazmýþlar. Oysa baþka bir araþtýrmada kalp hastalarýnýn % 81 kadarý bu sorunun tematize edilmesini çok istediklerini belirtmiþler.
Sýklýkla kalp krizi sonrasý cinsel yaþam kiþinin kendisinin yada partnerinin kötü bir þey olabilir düþüncesi ile zaten sýnýrlanmýþtýr. Bu korkunun geçerli bir nedeni yoktur aslýnda. Bilinen o ki cinsel iliþki sýrasýnda kalp krizi, inme ve ani ölüm oldukça ender. Cinsel aktivite vücudumuz ve kalbimiz için araba yýkamaktan ve golf oynamaktan çok daha az zorlayýcý bir aktivite (hesaplanan metaboliç ekivalan deðerler cinsel aktivite icin 2.5 METs, araba yýkama 3.3 METs, bahçe iþi 4.4 METs, golf 5.1 METs, tenis 6.8 METs). Ayrýca da seksin kiminle ve nerede yapýldýðý önemli. Ölen ya da hastalananlarýn çoðunluðunu evli / baðlý erkekler oluþturuyor. Partnerleri dýþýnda iliþkiye girdiklerinde tehlikeleri artýyor. Japonya’da yapýlan bir çalýþmada, cinsel iliþki sýrasýnda veya hemen sonrasýnda inme geçirenlerin yarýya yakýnýnýn evlilik dýþý iliþki içinde olduklarý saptandý. Baþka bir bilinen de sadece hareketsiz bir yaþam süren kiþilerde, cinsel iliþki sýrasýnda veya bir iki saat içerisinde kalp krizi riski koltukta oturduklarý zamanlara göre 3-4 kat daha fazla. Buna karþýlýk, hareketli olanlarda, spor yapanlarda seks sýrasýnda risk hiç artmýyor yani görülüyor ki bir kez daha egzersizin yararlý olmadýðý alan yok.
Kalp hastalarý ne yapsýnlar
Eðer þikayetleri hiç yoksa cinsel yaþamý kýsýtlamaz . Ama hafif eforla göðüs aðrýsý ortaya çýkýyorsa, nefes darlýðý geliþiyorsa ya da sýk çarpýntý oluyorsa, altta yatan kalp hastalýðý tedavi edilene kadar cinsel faaliyete ara vermekte yarar var. Kalp krizi geçirenlerde ise krizin yaptýðý hasar küçükse, týkanan damar anjiyo ile açýlmýþsa 1 hafta beklemek yeterli. Buna karþýlýk, büyük kalp krizlerinden sonra kalp yetersizliði geliþmiþse durumun düzelmesi için 3-4 hafta beklemek gerekebilir. Açýk kalp ameliyatý olanlarda göðüs kemiðinin iyileþmesi için daha uzun zamana ihtiyaç olduðu göz önüne alýnmalýdýr (en az 8 hafta).
Erektil Disfonksiyon sebebi ne olabilir?
Taným olarak erektil disfonksiyon; cinsel iliþki sýrasýnda yeterli penil ereksiyonun devam ettirilememesidir. Yaþý ileri erkekte yaþam kalitesini en çok etkileyen patolojilerden biri erektil disfonksiyondur. Tüm dünyada yaklaþýk 150 milyon erkekte çeþitli derecelerde erektil disfonksiyon saptanmýþtýr ve bu oranýn 2025 yýlýnda iki katýna çýkacaðý hesaplanmakta.
Erektil disfonksionun nedeni kabaca aslýnda hasta ile konuþurken daha anamnezden anlaþýlabilir. Anamnezi alýrken mümkünse kiþinin partneri de ortamda bulunmalýdýr: Kuvvetli sabah ve akþam ereksiyonlarý veya erotik düþünce ile olan ani ereksiyonlar (intermitan ereksiyonlar) daha çok psikolojik kökenli soruna iþaret etmektedir. Burada Psikologlar / Psikyatristler yardým edebilir.
Yavaþ baþlayýp ilerleyici uzun bir süreci kapsayan erektil bozukluklar ise daha çok organik bir nedene iþaret etmektedir.
Erektil disfonksiyon için risk faktörleri þöyle sýralanabilir: Yaþ, psikolojik bozukluk, diyabet, hipertansiyon, koletserol yüksekliði, ilaçlar (tansiyon ilacý, antidepresan), sinirsel zarar görme (radikal prostat ameliyatý, parkinson, MS), hormonal sorunlar (testesteron azlýðý, prolaktýn çokluðu), kötü yaþam stili (kiloluluk, hareketsizlik, sigara, alkol, uyuþturucu kullanýmý).
Bu aþamadan sonra erektil disfonksiyonu olan hastanýn paralel var olan hastalýklarý ya da kötü yaþam stili açýsýndan sorgulamalýdýr. Koroner arter hastalýðý ve erektil disfonksion çok sýk birlikte görülebildiðinden, biz Kardiyologlar erektil disfonksiyonlu hastada acaba hastanýn kalbi nasýl diye sorgularýz. Bu bakýmdan bu þikayetle aile doktoruna giden hastaya bilinen kalp hastalýðý yoksa hiç olmazsa bir EKG yapýlmalý. Anamnezde veya muayanede dikkat çeken bir þey görülürse kalple ilgili daha ileri tetkikler planlanýr.
Bunun yanýnda ilaca baðlý erektil disfonksiyon olan durumlarda vardýr. Örneðin antihipertansif ilaçlar (idrar söktürücü, betabloker), antidepresanlar ve nöroleptikler. Bunlar sorgulanmalýdýr. Bundan sonraki aþamada da spesifik testlere yönelinir.
Erektil disfonksiyonlu hastada neler kontrol edilir?
En doðrusu bir Üroloða görünmek. Üroloji uzmaný penis, skrotum ve rectal muayene ile herhangi bir organik sorun olup olmadýðýný araþtýrýr. Laboratuvarda þeker, total testesteron, kolesterol gibi bazal testlerin yanýnda, serbest ve total testesteronu düþük olanlarda ayrýca LH ve Prolaktin gibi deðerlere bakýlýr,
Uygun vakalarda ilaç yani PDE-5 inhibitörleri önerilir.
PDE-5 inhibitörleri (Viagra ve benzerleri)
Ereksiyonun tam olmadýðý durumlarda kullanýlmak üzere geliþtirilmiþ olan ilaçlardan ilk piyasaya çýkan, ticari adý Viagra (Sildanefil). Damarý, duvarýndaki kaslarý gevþeterek geniþleten bu ilaçlarýn saðlýklý kiþilerde büyük ve küçük tansiyonu 10 mmHg kadar düþürdüðü bilinir. Tansiyon ve kalp hastalarýnda bu etki daha güçlü olabilir. Hastalarýn %65’nde bu ilaçlarla baþarý saðlanýr. Ýlacýn etkisi en az 4 kullanýmdan sonra anlaþýlýr. Hatta günlük düzenli PDF-5-Ýnhibitörleri kullananlarda kalpdamar sistemi hastalýklarýnýn zeminini hazýrlayan endotel disfonksionun düzeldiðine dair yayýnlar var. Bu strateji sadece ihtiyaç halinde PDF-5-inhibitörlerini alarak yeterince baþarýlý olamayanlarý doðal seksüel yaþamlarýna döndürebilir.. Bugüne dek sadece Tadalafil (5 mg) günlük kullaným için serbest býrakýlmýþtýr ve bu dozajda ayrýca prostat sendromu tedavisinde kullanýlabilmektedir.
PDE-5 alirken neye dikkat etmeli?
PDF-5 Ýnhibitörleri genelde iyi tolere edilir. Az yan etkileri vardýr. En çok baþaðrýsý ve ardýndan gelen ýsýnma hissidir. Tadalafil kas aðrýsý yapabilir. Sildenafil (Viagra) duyma azlýðý yapabilir. Araþtýrmacýlar kiþilerin pek çok preparatý denemelerini ve kendilerine en uygun en efektif, en iyi tolere edebildikleri ilacý kullanmalarýný önermektedirler.
PDE-5 Ýnhibitörleri kalp krizi riskini ve ölüm riskini artýrýrlar mý?
Doðru hasta grubunda PDF-5 Ýnhibitörleri ne kalp krizi riskini ne ölüm riskini ne de de kalp yetmezliði þikayetlerini artýrlar. Sadece stabil olmayan kalp aðrýsý, anjina çekenlerde ve tansiyonu çok oynak olanlarda kullanýlmamalýdýr.
Kalp aðrýsý (anjina) için verilen Nitrat Preparatlarý (dil altý, sprey. uzun etkili hap formu) alanlarda kontrol edilemez ölümcül tansiyon düþüklüðü yaptýðýndan kesinlikle PDE-5 inhibitörleri ile birlikte kullanýlmamalýdýr.
Bu bilginin kullanlara her koþulda verilmesi þarttýr. Acil servislere göðüs aðrýsý ile gelen erkeklere mutlaka da bu grup ilaç alýp almadýðý sorulmalýdýr.
Konuya iyi örnek baþlýkta adý geçen Jack Nicolson (Herry) ve Diane Keaton`un (Erika) oynadýðý “Something’s Gotta Give” filmi geliyor. Orada Herry, Viagra altýnda kalp krizi geçiriyor, acilde gelen doktor ilk olarak Viagra alýp almadýðýný soruyordu. Bana göre bu sahne eðitici olmasý açýsýndan önemli, milyonlarca kiþi tarafýndan izlenen bu film ile bu bilgi pek çok insana en kolay böyle ulaþýr. Gereksiz çok tehlikleli durumlarý azaltabilir.
PDE-5-Ýnhibitörleri hangi ilaçlarla birlikte dikkatli kullanýlmalý
Alfa blokör tipi tansiyon ilacý alanlarda dikkat etmek gerekir, Kalsiyum anatagonisti tansiyon ilaçlarý ile birlikte iyi tolere edilir. Verdanafil ile birlikte bazý antiaritmik ilaçlar önerilmez (Klas 1°A ve Klass 3)
Hormon tedavileri
Testesteron seviyesi düþük yaþý ileri kiþilerde PDF-5 Ýnhibitörleri yanýnda Testesteron verilmesi faydalý olabilir.
Ayrýca da burada sayýlmayacak invaziv yöntemler vardýr.
Her taþýn altýnda iyi yaþam yaþam stili
Cinsel güçsüzlük sigara içen erkeklerde 2 kat, þeker hastalarýnda 3 kat daha fazla görüldüðü biliniyor.
Her koþulda iyi bir yaþam stili çok çok önemlidir. Sigarayý býrakma, kilo verme bunun baþýndadýr. Sadece yaþam stili deðiþikliðinin olumlu etkileri 2 yýl sonra görülmektedir, PDE-5 ile olan kombinasyonda 3 ay sonra olumlu etkiler görülebilmektedir
En son Ýngilizce bilenler için Dr. Jackson’un gülümseten öneriler görseli ile konuya nokta koyalým.
Saðlýcakla kalýn.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...