Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Ölümcül bir durum: Atardamar yýrtýlmasý
100 hastadan 10’u hastaneye ulaþamadan yaþamýný yitirir
Aort, kalpten çýkan ve bütün vücuda kanýn yayýlmasýný saðlayan ana damardýr. Aort diseksiyonu hastalýðý, büyük atardamar duvarýnýn bir sebeple iki tabakaya ayrýlmasý ve bu iki tabaka arasýna kan ve pýhtý dolmasýdýr. Bu durumdaki damarýn yýrtýlma riski artar, organ ve dokulara giden atardamarlarýn týkanmasýna neden olabilir. Diseksiyonlarda durum duvarýn tam kat yýrtýlmasýna kadar ilerleyebileceði için hayati tehlike söz konusu. 100 hastadan 10’u hastaneye ulaþamadan yaþamýný yitirir
Aort yýrtýlmasý neticesi ölen ünlülere örnek Einstein, Turhan Selçuk, Savaþ Dinçel verilebilir.
Týbbi adý “aort diseksiyonu” olan hastalýkta, yýrtýlan damarýn içine giren kan, her kalp atýmýnda ilerleyerek damar cidarýnýn katmanlarýný birbirinden ayýrýr. Böylece kanýn aktýðý 2 kanal oluþur. Biri gerçek, diðeri yalancý kanal. Kan akýmý iki kanalda da yetersizdir. Akut Aorta yýrtýlmasý erkeklerde kadýnlara göre daha sýk görülmektedir. Kadýnlarda prognozu daha kötüdür. Belirtilerin çok tipik olmamasý nedeniyle teþhis sýklýkla geciktirilir ve bu da hasta için tehlikeli sonuçlar doðurabilmektedir.
Aort diseksiyonu geliþmesi için uygun Risk Faktörleri: uzun yýllardýr var olan hipertansiyon (hastalarýn %75), sigara, uyuþturucu (kokain, amfetamin), kolesterol yüksekliði, damar bað dokusunu etkileyen doðmalýk hastalýklar (marfan, iki parçalý aort kapaðý, aort istmus darlýðý, marfan benzeri diðer hastalýklar), Travma (trafik kazasýnda göðüse çarpma, yüksekten düþme), damarýn yangý hastalýklarý (tüberküloz, frengi, dev hücreli arter yangýsý)
Aorta yýrtýlmasýnýn sýklýkla ilk iþareti çok ani görülen göðüs aðrýsý, sýrtta kürek kemikleri arasýnda olan aðrýdýr (dayanýlmaz bir aðrýdýr). Sýrt aðrýsý bel bölgesine kadar yayýlabilir. Diseksiyon yan dal damarlarýn kapanmasýna sebep olabileceðinden koronerlere, beyine ve karýn bölgesine az kanýn gitmesine baðlý þikayetlere, bulgulara sebep olabilir.
Yýrtýlma kalbe yakýnsa kalp ile ilgili belirtiler görülebilir (koroner yetmezlik, aort kapak yetmezliði, kalp çevresi kesesinde kan birikimi gibi).
Çok ölümcül bir durum olduðundan görüldüðü/düþünüldüðü an müdahale edilmelidir. Bu bakýmdan ilk saatlerde teþhis çok önemlidir. Fakat ne yazýk ki sadece hastalarýn 39%’nda ilk 24 saatte doðru teþhis konulabilmektedir. Bunun nedenini aort diseksiyonunun diðer kalp damar hastalýklarý acilleri gibi çok sýk görülmesinde ve þikayetlerin çok tipik olmamasýndadýr ( akut koroner sendromlar 100000 nüfusta 440, akciðer embolisi 100000 nüfusta 69, akut aort yýrtýlmasý (diseksiyonu) 100000 nüfusta 4).
Kadýnlarda, hipertansiyonu olmayan hastalarda ve de daha önce kalp ameliyatý olmuþ kiþilerde diðerlerine göre daha çok teþhis gecikmeleri görülmektedir.
Teþhiste acilde yemek borusundan yapýlan Eko (transözofajial TEE) ve CT ( Bilgisayarlý tomografi) en hýzlý tanýya götüren yöntemlerdir.
Bazen yüksek derecede aort diseksiyonu þüphesi olan hastalar direk ameliyathaneye transfer edilmekte ve direk ameliyathane masasýnda hastalara yemek borsundan eko yapýlmakta ve kesin teþhis konulmaktadýr. Hasta teþhis kesinleþince de anestezi alýp ameliyat edilmektedir.
Kalbe yakýn aorta yýrtýlmasýnda (A Tipi diseksiyon) acil tedavi
Çok tehlikeli olan bu durum ani tüm katmanlarýn tam yýrtýlmasýna sebep olup büyük iç kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden kalbe yakýn bölge aort diseksiyonu (aort yýrtýlmasý) düþünülen ve görülen hastalarda hiç vakit kaybetmeden hemen acilen ameliyat edilir. Ameliyatsýz bu hastalarýn hayatta kalma þansý çok düþüktür. Aort diseksiyonu cerrahisi kompleks bir cerrahidir, ameliyat edilenlerin de %20’si kaybedilir.
Genelde seçilen yöntem açýk cerrahidir. Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciðer makinesine devreder, aortun geniþlemiþ/yýrtýlmýþ bölgesinin yerine sentetik bir kumaþtan yapýlmýþ, uygun boyda bir tüp yerleþtirir. Eðer kapakta, aorttan çýkan dallarda sorun varsa onlarý da onarýr.
Daha alt seviye (inen Aorta yani B Tipi diseksiyonlar) özellikle karýn bölgesi diseksiyonlarý cerrahi olmadan da ilaçla (optimal kan basýncý) stabilize edilebilir. Nadiren bu vakalarda stabilizasyon saðlanamazsa giriþimsel olarak ana atardamara içten geçirilen bir protez ile tedavi edilir. B Tipi dýþeksiyonda açýk cerrahi çok az olarak kateter ile tedavi edilemeyen durumlarda uygulanýr. Son yýllarda B Tipi (Aorta inen kýsmýnda geliþen) diseksiyonlu vakalarda da erken dönemde kateter ile protez uygulanmasýnýn prognoza (tam yýrtýlma ve ölüm) olumlu etkisi olduðu yönünde yayýnlar vardýr. Fakat bu henüz standart deðildir.
Ameliyat sonrasý nelere dikkat edilmeli? Hipertansiyon tedavisi çok önemlidir. Aðýr kaldýrma, þiddetli ýkýnma geçici de olsa tansiyonu çok yükseltebilir. Hastanýn çocuklarý ve kardeþleri aort geniþlemesi bakýmýndan kontrol edilmeli. Yine de Aorta keseleþmeleri (Anevrizma) risk faktörleri olanlarda her noktadan yeniden görülebildiði için kontrol önemlidir. Yapýlan tedavi þekline bakýlmaksýzýn tüm hastalar ömür boyu kontrol altýnda kalmalýdýrlar. Kontrollerinin sýklýðýný Kalp Damar Cerrahi/ Kardiyoloji Klinikleri belirler.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
100 hastadan 10’u hastaneye ulaþamadan yaþamýný yitirir
Aort, kalpten çýkan ve bütün vücuda kanýn yayýlmasýný saðlayan ana damardýr. Aort diseksiyonu hastalýðý, büyük atardamar duvarýnýn bir sebeple iki tabakaya ayrýlmasý ve bu iki tabaka arasýna kan ve pýhtý dolmasýdýr. Bu durumdaki damarýn yýrtýlma riski artar, organ ve dokulara giden atardamarlarýn týkanmasýna neden olabilir. Diseksiyonlarda durum duvarýn tam kat yýrtýlmasýna kadar ilerleyebileceði için hayati tehlike söz konusu. 100 hastadan 10’u hastaneye ulaþamadan yaþamýný yitirir
Aort yýrtýlmasý neticesi ölen ünlülere örnek Einstein, Turhan Selçuk, Savaþ Dinçel verilebilir.
Týbbi adý “aort diseksiyonu” olan hastalýkta, yýrtýlan damarýn içine giren kan, her kalp atýmýnda ilerleyerek damar cidarýnýn katmanlarýný birbirinden ayýrýr. Böylece kanýn aktýðý 2 kanal oluþur. Biri gerçek, diðeri yalancý kanal. Kan akýmý iki kanalda da yetersizdir. Akut Aorta yýrtýlmasý erkeklerde kadýnlara göre daha sýk görülmektedir. Kadýnlarda prognozu daha kötüdür. Belirtilerin çok tipik olmamasý nedeniyle teþhis sýklýkla geciktirilir ve bu da hasta için tehlikeli sonuçlar doðurabilmektedir.
Aort diseksiyonu geliþmesi için uygun Risk Faktörleri: uzun yýllardýr var olan hipertansiyon (hastalarýn %75), sigara, uyuþturucu (kokain, amfetamin), kolesterol yüksekliði, damar bað dokusunu etkileyen doðmalýk hastalýklar (marfan, iki parçalý aort kapaðý, aort istmus darlýðý, marfan benzeri diðer hastalýklar), Travma (trafik kazasýnda göðüse çarpma, yüksekten düþme), damarýn yangý hastalýklarý (tüberküloz, frengi, dev hücreli arter yangýsý)
Aorta yýrtýlmasýnýn sýklýkla ilk iþareti çok ani görülen göðüs aðrýsý, sýrtta kürek kemikleri arasýnda olan aðrýdýr (dayanýlmaz bir aðrýdýr). Sýrt aðrýsý bel bölgesine kadar yayýlabilir. Diseksiyon yan dal damarlarýn kapanmasýna sebep olabileceðinden koronerlere, beyine ve karýn bölgesine az kanýn gitmesine baðlý þikayetlere, bulgulara sebep olabilir.
Yýrtýlma kalbe yakýnsa kalp ile ilgili belirtiler görülebilir (koroner yetmezlik, aort kapak yetmezliði, kalp çevresi kesesinde kan birikimi gibi).
Çok ölümcül bir durum olduðundan görüldüðü/düþünüldüðü an müdahale edilmelidir. Bu bakýmdan ilk saatlerde teþhis çok önemlidir. Fakat ne yazýk ki sadece hastalarýn 39%’nda ilk 24 saatte doðru teþhis konulabilmektedir. Bunun nedenini aort diseksiyonunun diðer kalp damar hastalýklarý acilleri gibi çok sýk görülmesinde ve þikayetlerin çok tipik olmamasýndadýr ( akut koroner sendromlar 100000 nüfusta 440, akciðer embolisi 100000 nüfusta 69, akut aort yýrtýlmasý (diseksiyonu) 100000 nüfusta 4).
Kadýnlarda, hipertansiyonu olmayan hastalarda ve de daha önce kalp ameliyatý olmuþ kiþilerde diðerlerine göre daha çok teþhis gecikmeleri görülmektedir.
Teþhiste acilde yemek borusundan yapýlan Eko (transözofajial TEE) ve CT ( Bilgisayarlý tomografi) en hýzlý tanýya götüren yöntemlerdir.
Bazen yüksek derecede aort diseksiyonu þüphesi olan hastalar direk ameliyathaneye transfer edilmekte ve direk ameliyathane masasýnda hastalara yemek borsundan eko yapýlmakta ve kesin teþhis konulmaktadýr. Hasta teþhis kesinleþince de anestezi alýp ameliyat edilmektedir.
Kalbe yakýn aorta yýrtýlmasýnda (A Tipi diseksiyon) acil tedavi
Çok tehlikeli olan bu durum ani tüm katmanlarýn tam yýrtýlmasýna sebep olup büyük iç kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden kalbe yakýn bölge aort diseksiyonu (aort yýrtýlmasý) düþünülen ve görülen hastalarda hiç vakit kaybetmeden hemen acilen ameliyat edilir. Ameliyatsýz bu hastalarýn hayatta kalma þansý çok düþüktür. Aort diseksiyonu cerrahisi kompleks bir cerrahidir, ameliyat edilenlerin de %20’si kaybedilir.
Genelde seçilen yöntem açýk cerrahidir. Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciðer makinesine devreder, aortun geniþlemiþ/yýrtýlmýþ bölgesinin yerine sentetik bir kumaþtan yapýlmýþ, uygun boyda bir tüp yerleþtirir. Eðer kapakta, aorttan çýkan dallarda sorun varsa onlarý da onarýr.
Daha alt seviye (inen Aorta yani B Tipi diseksiyonlar) özellikle karýn bölgesi diseksiyonlarý cerrahi olmadan da ilaçla (optimal kan basýncý) stabilize edilebilir. Nadiren bu vakalarda stabilizasyon saðlanamazsa giriþimsel olarak ana atardamara içten geçirilen bir protez ile tedavi edilir. B Tipi dýþeksiyonda açýk cerrahi çok az olarak kateter ile tedavi edilemeyen durumlarda uygulanýr. Son yýllarda B Tipi (Aorta inen kýsmýnda geliþen) diseksiyonlu vakalarda da erken dönemde kateter ile protez uygulanmasýnýn prognoza (tam yýrtýlma ve ölüm) olumlu etkisi olduðu yönünde yayýnlar vardýr. Fakat bu henüz standart deðildir.
Ameliyat sonrasý nelere dikkat edilmeli? Hipertansiyon tedavisi çok önemlidir. Aðýr kaldýrma, þiddetli ýkýnma geçici de olsa tansiyonu çok yükseltebilir. Hastanýn çocuklarý ve kardeþleri aort geniþlemesi bakýmýndan kontrol edilmeli. Yine de Aorta keseleþmeleri (Anevrizma) risk faktörleri olanlarda her noktadan yeniden görülebildiði için kontrol önemlidir. Yapýlan tedavi þekline bakýlmaksýzýn tüm hastalar ömür boyu kontrol altýnda kalmalýdýrlar. Kontrollerinin sýklýðýný Kalp Damar Cerrahi/ Kardiyoloji Klinikleri belirler.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...