Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
38 yaþýnda 61 yaþýnda olduðunu fark etmek?
Biyolojik yaþlanmanýn sadece 20%‘si genetik, kalaný yaþam stili ve çevre faktörlerine baðlý.
Oscar Wilde`in roman kahramaný Dorian Gray ayna görüntüsü yaþlanan, gerçek hayatta yaþlanmayan biriydi. Güzel bir rüya.
Yaþlanma hýzýmýzý dolayýsýyla ona zeminde oluþan hastalýklara yakalanma olasýlýðýmýzý kontrol edebilir miyiz? 38 yaþýnda biyolojik 61 yaþýnda olduðunu fark etmek mutlaka çok iyi bir his vermez. Fakat kaçýmýz bunun farkýndayýz acaba? Farkýnda olabilirsek mutlaka bu sürecin hýzýný kesmek için elimizden geleni yaparýz diye düþünüyorum.
WHO (Dünya Saðlýk Örgütü) bizleri uzun zamandýr gelecekteki yaþlýlýk hastalýklarý ile birlikte doðacak saðlýk sorunlarý konusunda uyarmakta. 2020 yýlýnda ilk kez Dünya`da 60 yaþ üzeri insan sayýsý 5 yaþ altý insan sayýsýndan daha fazla olacak. 2050 yýlýnda 2 milyar yaþlý insanýn olmasý beklenmekte (bugün için 841 milyon).
Ýnsanlarýn farklý yaþlandýklarýný hepimiz biliyoruz, bazýlarý 70 yaþýnda maraton koþarken diðerleri 50 yaþýnda merdiven çýkamazlar.
Bazýlarýnýn görüntü olarak da daha çabuk yaþlandýðýný þaþýrarak mutlaka gözlemlemiþsinizdir. Aradaki bu fark en bariz 20. Yýl, 30. yýl mezuniyet kutlamalarýnda göze çarpar. 20.ci yýl fotoðraflarýnda bazý yaþýtlarýmýn ne kadar yaþlandýðýný bazýlarýnýn ayný kaldýðýný gözlemleyerek ben de epey þaþýrmýþtým.
PNAS (Proceedings of national acadamy of sciences) dergisinde geçtiðimiz günlerde yayýnlanan bir makalede yaþlýlýk bilimcileri (gerontologlar) yaþlanmanýn hýzýnýn farkýnýn altýnda yatan nedenleri araþtýrmak için yola çýkmýþlar.
Araþtýrmacýlara göre yaþlanma hýzýnýn temeli çok genç yaþlarda bile farklýlýklar göstermekte. Bazý genç insanlar bir yýl içinde biyolojik hiç yaþlanmazken bazýlarý 1 yýl içinde 3 yýl kadar yaþlanabilmektedir.
Duke Üniversitesi’nden Baniel Belsky ve ekibi 1972-1973 yýllarý arasýnda Dunedin araþtýrmasýnda (Yeni Zelanda`nýn Dunedin þehrinde yapýldýðýndan) doðan 1037 insaný, ara ara düzenli olarak týbbi ve psikolojik olarak 38 yaþýna kadar kontrol etmiþler.
Biyolojik yaþlanma için 18 bio-faktör belirlemiþler. Dýþ görünüþ olarak yaþlanma göstergesi olan göz, saç, diþ, eklem, deri durumu yanýnda özelikle organ saðlýðýna fokusu çevirmiþler. Denekler kalp damar, akciðer, karaciðer, böbrek, baðýþýklýk sistemi, diþ saðlýðý, kolesterol yüksekliði ve telomer uzunluðu (kromozom üç noktalarý, yaþlýlýkta kýsalýr), göz dibi damar durumu gibi bio–faktörler esas alýnarak incelenmiþ. Kontroller ara ara yýllarca yapýlmýþ. Bu bio-faktörlerden deneklerin tek tek biyolojik yaþý hesaplanmýþ.
En son denekler 38 yaþýndayken kontroller yapýlmýþ (yani araþtýrmacýlara göre genç eriþkin olduklarýnda).
Sonuçlar þaþýrtýcý. Denekler kronolojik 38 yaþýndayken biyolojik 30 - 61 yaþ arasý sonuçlar vermiþler. Biyolojik olarak çok daha yaþlý çýkan denekler koordinasyon, güçlü el sýkýþma, alýþýlmadýk durumlarla baþa çýkma gibi testlerde de daha baþarýsýz olmuþlar. Yaþlanma hýzý yüksek deneklerde demans, inme daha sýk görülmüþ ayrýca motor fonksiyonlarda ve IQ seviyesinde azalma daha sýk görülmüþ.
Araþtýrmacýlara göre biyolojik yaþlanmanýn sadece 20%’si genetik (ikiz araþtýrmasýndan biliniyor) kalaný yaþam stili ve çevre faktörlerine baðlý. Bu da bizler için umut verici. Demek ki basit yöntemlerle yaþlanmamýzýn hýzýný kýsmen kesebiliriz.
Daniel Belsky’ye göre yaþlanma dýþ görünüþ deðil asýl organ sistemlerinin erken yaþlanmasý açýsýndan (ki bu daha erken gelebilir) ve neticede oluþan kronik ilerleyici hastalýklar açýsýndan çok önemli bir süreç. Tek tek hastalýklara çare aramak yerine temeldeki bu kýrýlgan noktaya daha çok önem verilmeli.
Oscar Wilde’in Dorian Gray’inin aksine yaþlý çýkan deneklerin fotoðraflarý körlemesine bir grup öðrenciye gösterildiðinde, orada da daha yaþlý tahmin edilmiþler.
WHO (Dünya Saðlýk Örgütü) sayýlarýnýn ýþýðýnda gelecekte yaþlanmaya baðlý saðlýk sorunlarý Dünya saðlýk sistemlerini zorlayýp büyük önem kazanacak. Bu bakýmdan þimdiden gereken koruyucu hekimlik çalýþmalarýna hýz verilmeli.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
Biyolojik yaþlanmanýn sadece 20%‘si genetik, kalaný yaþam stili ve çevre faktörlerine baðlý.
Oscar Wilde`in roman kahramaný Dorian Gray ayna görüntüsü yaþlanan, gerçek hayatta yaþlanmayan biriydi. Güzel bir rüya.
Yaþlanma hýzýmýzý dolayýsýyla ona zeminde oluþan hastalýklara yakalanma olasýlýðýmýzý kontrol edebilir miyiz? 38 yaþýnda biyolojik 61 yaþýnda olduðunu fark etmek mutlaka çok iyi bir his vermez. Fakat kaçýmýz bunun farkýndayýz acaba? Farkýnda olabilirsek mutlaka bu sürecin hýzýný kesmek için elimizden geleni yaparýz diye düþünüyorum.
WHO (Dünya Saðlýk Örgütü) bizleri uzun zamandýr gelecekteki yaþlýlýk hastalýklarý ile birlikte doðacak saðlýk sorunlarý konusunda uyarmakta. 2020 yýlýnda ilk kez Dünya`da 60 yaþ üzeri insan sayýsý 5 yaþ altý insan sayýsýndan daha fazla olacak. 2050 yýlýnda 2 milyar yaþlý insanýn olmasý beklenmekte (bugün için 841 milyon).
Ýnsanlarýn farklý yaþlandýklarýný hepimiz biliyoruz, bazýlarý 70 yaþýnda maraton koþarken diðerleri 50 yaþýnda merdiven çýkamazlar.
Bazýlarýnýn görüntü olarak da daha çabuk yaþlandýðýný þaþýrarak mutlaka gözlemlemiþsinizdir. Aradaki bu fark en bariz 20. Yýl, 30. yýl mezuniyet kutlamalarýnda göze çarpar. 20.ci yýl fotoðraflarýnda bazý yaþýtlarýmýn ne kadar yaþlandýðýný bazýlarýnýn ayný kaldýðýný gözlemleyerek ben de epey þaþýrmýþtým.
PNAS (Proceedings of national acadamy of sciences) dergisinde geçtiðimiz günlerde yayýnlanan bir makalede yaþlýlýk bilimcileri (gerontologlar) yaþlanmanýn hýzýnýn farkýnýn altýnda yatan nedenleri araþtýrmak için yola çýkmýþlar.
Araþtýrmacýlara göre yaþlanma hýzýnýn temeli çok genç yaþlarda bile farklýlýklar göstermekte. Bazý genç insanlar bir yýl içinde biyolojik hiç yaþlanmazken bazýlarý 1 yýl içinde 3 yýl kadar yaþlanabilmektedir.
Duke Üniversitesi’nden Baniel Belsky ve ekibi 1972-1973 yýllarý arasýnda Dunedin araþtýrmasýnda (Yeni Zelanda`nýn Dunedin þehrinde yapýldýðýndan) doðan 1037 insaný, ara ara düzenli olarak týbbi ve psikolojik olarak 38 yaþýna kadar kontrol etmiþler.
Biyolojik yaþlanma için 18 bio-faktör belirlemiþler. Dýþ görünüþ olarak yaþlanma göstergesi olan göz, saç, diþ, eklem, deri durumu yanýnda özelikle organ saðlýðýna fokusu çevirmiþler. Denekler kalp damar, akciðer, karaciðer, böbrek, baðýþýklýk sistemi, diþ saðlýðý, kolesterol yüksekliði ve telomer uzunluðu (kromozom üç noktalarý, yaþlýlýkta kýsalýr), göz dibi damar durumu gibi bio–faktörler esas alýnarak incelenmiþ. Kontroller ara ara yýllarca yapýlmýþ. Bu bio-faktörlerden deneklerin tek tek biyolojik yaþý hesaplanmýþ.
En son denekler 38 yaþýndayken kontroller yapýlmýþ (yani araþtýrmacýlara göre genç eriþkin olduklarýnda).
Sonuçlar þaþýrtýcý. Denekler kronolojik 38 yaþýndayken biyolojik 30 - 61 yaþ arasý sonuçlar vermiþler. Biyolojik olarak çok daha yaþlý çýkan denekler koordinasyon, güçlü el sýkýþma, alýþýlmadýk durumlarla baþa çýkma gibi testlerde de daha baþarýsýz olmuþlar. Yaþlanma hýzý yüksek deneklerde demans, inme daha sýk görülmüþ ayrýca motor fonksiyonlarda ve IQ seviyesinde azalma daha sýk görülmüþ.
Araþtýrmacýlara göre biyolojik yaþlanmanýn sadece 20%’si genetik (ikiz araþtýrmasýndan biliniyor) kalaný yaþam stili ve çevre faktörlerine baðlý. Bu da bizler için umut verici. Demek ki basit yöntemlerle yaþlanmamýzýn hýzýný kýsmen kesebiliriz.
Daniel Belsky’ye göre yaþlanma dýþ görünüþ deðil asýl organ sistemlerinin erken yaþlanmasý açýsýndan (ki bu daha erken gelebilir) ve neticede oluþan kronik ilerleyici hastalýklar açýsýndan çok önemli bir süreç. Tek tek hastalýklara çare aramak yerine temeldeki bu kýrýlgan noktaya daha çok önem verilmeli.
Oscar Wilde’in Dorian Gray’inin aksine yaþlý çýkan deneklerin fotoðraflarý körlemesine bir grup öðrenciye gösterildiðinde, orada da daha yaþlý tahmin edilmiþler.
WHO (Dünya Saðlýk Örgütü) sayýlarýnýn ýþýðýnda gelecekte yaþlanmaya baðlý saðlýk sorunlarý Dünya saðlýk sistemlerini zorlayýp büyük önem kazanacak. Bu bakýmdan þimdiden gereken koruyucu hekimlik çalýþmalarýna hýz verilmeli.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
nazan.walpoth@insel.ch
"Doç. Dr. B. Nazan Walpoth" bütün yazýlarý için týklayýn...