Kapkaç ve kalp nakli!
İtalya`da tatil yapan bir hastamızın mekanik dolaşım destekleyici sistemini (çanta içinden kalbe bağlı) bilmeden çeken bir kapkaççı hastamızı büyük bir tehlikeye sokmuştu. Neyse ki sistemi koparamadan kaçmış hastamıza en yakın merkez hastanede yardım edilebilmişti.
Avrupa`da 10 Milyon insanın kalp yetmezliği ile mücadele etmekte olduğu tahmin edilmekte. Kalp yetmezliği her yaşta insanda, çocuklarda, gençlerde çeşitli nedenlerle görülebilir fakat daha çok yaşlılık hastalığıdır. Hastalığın sıklığı 65-70 yaşındakilerde %2-5 arasındayken 75 yaş üzerindekilerde %10’dur. Yetmezliğin ileri fazında hastaneye yatma sıklığı ve ölümler artmakta. Modern ilaçlarla hastaların yaşam kaliteleri düşmeden yaşlanmaları sağlanmaktadır. Bütün bunlara rağmen alta yatan hastalığa bağlı bazı hastalar terminal kalp yetmezliği (ilaca cevap vermeyen dönem) fazine geçebilmektedir. Bu hastalar için bazen kalp nakli tek seçenek olarak kalabilmektedir.
Kalp naklinin toplumda akseptansı eskiye göre artmasına rağmen halen çok az organ bağışlanmakta. Pek çok ağır hasta insan ümitsizce organ nakli listelerinde beklemektedir.
Ailelerde olan ölüm gerçekleşmeden organların kullanılması korkusu gereksizdir. Beyin ölümü kararı çok kesin kriterler dahilinde verilmektedir. Ağır hastalık halinde organ alıcısı olmak isteyen insanlar, aileler gereğinde organ bağışçısı olabilmelidir.
İlk kalp naklinin 1967 yılında gerçekleşmesinden sonra Dünya`da yaklaşık 80000 kalp nakli yapıldı. Nakilden çok daha önemli olan 1960’dan beri süregelen çalışmalarıyla nakil yolunu açan (şahsen tanıma şansım olabilmişti) Norman Shumway ve de Richard Lowerìn 1960’lardan beri yaptıkları hayvan deneyleri ve doku reddi üzerindeki araştırmalarıydı.
Günümüzde Dünya`da yılda yaklaşık 5000 kalp transplantasyonu yapılmaktadır. İlaç ve ritm tedavisindeki yenilikler sayesinde ağır kalp yetmezlikli hastaların çok azı kalp nakli olmaktadır. Buna karşın uygun organ bulunamadığı için organ nakil bekleme listesinde ölen insanlar malesef ki hala var . Böyle durumlarda veya organ nakline uygun olmayan hastalarda mekanik dolaşım destekleyici sistemlerle hastalara yardım edilmektedir. Çok nadir olarak suni kalp takılmaktadır.
Kalp nakli kimlere yapılmaz
Tedavi edilemeyen enfeksiyonu olan hastalar, Kanser hastası olan hastalar, ağır bir sistemik hastalığı olanlar, akciğer basıncı sabit yüksek olanlar, biyolojik yaşı 65-70 üzerinde olanlar (dikkat kronolojik değil!)
Kalp nakli için en uygun zaman nedir?
Bu relatif zor bir soru çünkü kalp transpantasyonu planlanan bir şey değil. Hasta organ nakil listesinde uygun organ beklemektedir ve uygun organ bulununca nakil gerçekleşmektedir. Uygun organ demek kan gurubu uygunluğu, verici ve alıcının benzer vücut kilosunun olması, demek. Örneğin kan gurubu 0 veya B olup 90 Kg ve daha fazla olan bir hasta uygun organ için daha uzun zaman beklemektedir
Listelemede , alıcının yaşı, alıcının bekleme süresi, ve de naklin aciliyeti gibi faktörler rol oynamaktadır. Listeye girmek için diğer tedavilere cevap vermeyen ağır yetmezlik tablosu olmalıdır. İyileşebilme potansiyeli olanların listeye girebilme zamanı belirsizdir. Bu yüzden hastanın prognozunu belirlemeye yarayan yardımcı faktörler geliştirilmiştir. Burada hastanın yaşam kalitesi (Efor kapasitesi, son aylarda hastanede yataklı tedavi alma sıklığı) yanında önümüzdeki 6-12 ay içinde ölebilme olasılığı değerlendirilmektedir.
Günümüzdeki verilere gore kalp nakli olan hastaların %50’si 10 yıl sonra da hayatadırlar.
Mekanik dolaşım destekleyici sistemler
Hemen organ bulunamayan hastalar için mekanik dolaşım destekleyici sistemlerle çeşitli olasılıklar vardır.
1- geçici olarak köprüleme (bridge -to -transplant) organ bulununcaya kadar destek
2- Hasta iyileşinceya kadar destek (bride- to- recocvery)
3- Kesin tedavi olarak karar alınıncaya kadar , zaman kazanmak için uygulanlar (bride-to -bridge)
4- Transplantasyonun uygulanamadığı, alternativi olarak uzun vadeli destek (destination therapy) .
Bu mekanik dolaşım destekleyici sistemlerde kalp yerinde kalmakta, sağ veya sol kalbe veya iki tarafa bir pompa sistemle destek verilmektedir. 4 haftalık bir süreçten sonra hasta ayaktan tedavi edilebilmektedir.
Suni kalp (total artificial heart) daha kompleksdirler, kalbin büyük kısmı suni kalbe yer açabilmek için yerinden çıkarılmakta. 2005 yılına kadar çok büyük, hantal konsollu model kullanılırken 2005 yılında daha küçük konsollu hastanın mobilitesini olanaklı hale getiren suni kalp uygulanmakta. Suni kalp, kalp krizi sonrası ağır sağ sol kap yetmezliği olanlara ya da doğmalık kalp hastalığı olup akciğer basıncı yüksek olup transpantasyona uygun olmayan insalarda değerlendiriliyor.
Doku reddi
Son 15 yılda doku reddini engelleyen yeni ilaçlar (ımmunsupresyon yapan) geliştirildi. Bu ilaçlarlar akut red yanında kronik red (transplant vaskülopatısı de denir) durumunda da kullanılabilmektedir. İlaçlı stent dediğimiz stentlerdeki ilaç aslında işte bu doku reddini engelleyen ilaçlardır, ilk transplantasyon bağlamında geliştirildi ve sonradan stentlerde kullanıldı.
Sonuç:
Kalp nakli önümüzdeki 20 yılda ağır yetmezlikli az bir hasta grubunda uygulanacaktır. Bu bakımdan organ bağışı hep önemli kalacaktır. Gelişen minyatürize mekanik dolaşım destekleyici sistemler/ pompalar gelecekte transplantasyonun alternatifi olabilir.
nazan.walpoth@insel.ch
|
