Ali Ekber YILDIRIM
Zeytincilik tehdit altında..
Zeytinde hasat zamanı geldi. Mersin ve yöresinde erken hasat baÅŸladı. Bu sezon geçen yıla göre zeytin üretiminde artış var. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin koordinatörlüğünde 2014-2015 sezonuna iliÅŸkin rekolte tahminine göre, geçen yıl 140 bin ton civarında olan zeytinyağı üretimi, bu yıl yaklaşık 190 bin ton olacak. Sofralık zeytin üretimi ise 438 bin ton olması bekleniyor. Zeytincilikte sezon öncesi çok önemli sorunlar yaÅŸanıyor. Bu sorunların bazıları kronik hale gelen ve çözülemeyen sorunlar, bazıları ise dönemsel.
Nedir o sorunlar?
1-Ãœlke zeytinciliÄŸi tehdit altında. Zeytin aÄŸaçları kesiliyor, yok ediliyor. Ä°mara açılan alanlar, madencilik ve enerji yatırımları, otoyollar ve diÄŸer altyapı çalışmaları zeytin aÄŸaçlarının yok edilmesine neden olan baÅŸ faktörler. Öyle bir noktaya gelindi ki, son zamanlarda dikilen zeytin aÄŸacı kadar zeytin kesiliyor. Bursa-Ä°zmir otoyolu için bugüne kadar 200 bin zeytin aÄŸacı kesildiÄŸi ifade ediliyor. Zeytinlik alanlarda madencilere verilen her izin yüzlerce, binlerce aÄŸacın kesilmesine neden oluyor. Son örneÄŸi Manisa Soma’da yaÅŸanıyor. Kurulacak termik santral için, Bakanlar Kurulu “acele kamulaÅŸtırma” kararı verdi. Karar kapsamında binlerce zeytin aÄŸacı kesilecek. Soma’da hayvancılık, tütün, pamuk, sebze yetiÅŸtiriciliÄŸi yok edildiÄŸi için köylüler madenlere muhtaç hale getirildi. Tutunacakları son bir dal var, zeytincilik. Åžimdi o dalı da koparmak istiyorlar. Köylüler zeytin aÄŸaçlarını korumak için direniyor. Ama toplum duyarsız. Yüzlercesi bir maden kazasında, termik santralde yaÅŸamını yitirince “keÅŸke zeytinlikleri yok etmeseydik” denilecek.
2- Ankara’da birileri oturmuÅŸ her fırsatta zeytincilik yasasını deÄŸiÅŸtirmek için lobi yapıyor. Sadece AKP Hükümetleri döneminde Zeytincilik Yasası tam 6 kez deÄŸiÅŸtirilmek istendi. Genellikle bir yasanın içine gizlenerek yapılmak istenen deÄŸiÅŸikliklerin ana amacı zeytin alanlarını madenciliÄŸe, enerji yatırımlarına, imara açmak. Böyle bir deÄŸiÅŸiklik önerisi, baÅŸbakanlığı döneminde Recep Tayyip ErdoÄŸan imzası ile 16 Haziran 2014′de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu. Getirilen kanun tasarısı ile zeytin alanlarının madenciliÄŸe, enerji yatırımlarına açılması öngörülüyor. Bu tasarı ertelenmiÅŸ görünse de ilk fırsatta yine gündeme getirileceÄŸinden kimsenin kuÅŸkusu olmasın. Bu yasa deÄŸiÅŸikliÄŸi bile tek başına zeytincilik için çok büyük tehdit olarak duruyor. Ä°spanya, Ä°talya, Yunanistan gibi üretici ülkelerde zeytinlikler koruma altına alınırken, Türkiye’de zeytinliklerin yok edilmesi kabul edilebilir mi?
3- Zeytincilik sektörünün bir başka önemli sorunu desteklemeler. Uzun yıllardan beri zeytin üreticisi, ihracatçısı, sanayicisi zeytinyağına verilen destekleme priminin yetersiz olmasından yakınır. Daha da önemlisi zeytinin danesine de destek verilmesini istiyor. Ama hükümetler bu talebe kulaklarını tıkamış duymazlıktan geliyor. Oysa, destekleme primi verilen yani fark ödemesi yapılan ürünlerin tamamında ilk ürüne destek veriliyor. Ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, aspir ve kanoladan yağ elde ediliyor. Devlet bu ürünlerde yağa değil ürünün kendisine kilo başına prim desteği veriyor. Sadece zeytinde ilk ürün olan zeytin danesine değil, zeytinyağına prim veriliyor. Sofralık zeytin üreten çiftçi cezalandırılıyor. Diğer ürünlerde olduğu gibi zeytin danesine mutlaka destek verilmesi gerekir.
4-Zeytinciliğin temeli fidandır. Fidancılıkta çok önemli sorunlar var. Her şeyden önce fidancılıkta denetim olmadığı için sertifikalı diye satılan fidan hastalıklı, sorunlu olabiliyor. Mavi sertifikalı fidan üretiminin ve kullanımının yaygınlaştırılması ama daha da önemlisi sektörün denetlenmesi gerekir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı zeytinciliği teşvik etmek, ağaç sayısını artırmak amacıyla yıllar önce zeytin dikmek isteyenlere dekar başına 250 lira destek verdi. Daha sonra bu destek düşürüldü. Şu anda standart fidan için 50 lira, sertifikalı fidan için 100 lira destek veriliyor. Destekleme ilk başladığında ülkenin her yerinde ve her fidana aynı destek verildi. Doğal olarak herkes gemlik zeytini dikti. Zaten pazarlanması zor olan gemlik zeytininin üretimi artarken, diğer çeşitlerde üretim artmadı. O dönemde defalarca uyardık, bunun faturası ağır olur dedik. O fatura şimdi ödeniyor. Zeytin ağaç sayısı 90 milyondan yaklaşık 170 milyona çıkmasına rağmen üretim aynı oranda artmıyor. Çünkü, bir yandan zeytin ağaçları kesilirken diğer tarafta yanlış fidan tercihi nedeniyle verimlilik sağlanamıyor. Yapılması gereken her bölgeye uygun çeşitlerin tespit edilerek ona göre destekleme yapılması.
5- Hastalıklarla mücadele konusu yine gündemde. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı zirai mücadelede havadan ilaçlamayı yasaklamasına raÄŸmen Balıkesir’de BüyükÅŸehir Belediyesi’nin desteÄŸi ile bu yıl havadan ilaçlama yapıldı. Zeytinliklerin uçakla havadan ilaçlanması özellikle organik üretim yapanlar için büyük tehdit oluÅŸturuyor.
Özetle, zeytincilikte önemli sorunlar yaÅŸanıyor. Bu sorunlar çözülmedikçe Türkiye’nin hedeflediÄŸi zeytincilikte dünya ikinciliÄŸine ulaÅŸmak çok zor. AÄŸaç dikmek, aÄŸaç sayısını artırmak önemli ama yeterli deÄŸil. Dikilen aÄŸaca sahip çıkmak, korumak ve saÄŸlıklı ürün almak çok daha önemli. Bu sorunların yanında elbette olumlu geliÅŸmeler de var.
Ali Ekber YILDIRIM
www.tarimdunyasi.net
Zeytinde hasat zamanı geldi. Mersin ve yöresinde erken hasat baÅŸladı. Bu sezon geçen yıla göre zeytin üretiminde artış var. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin koordinatörlüğünde 2014-2015 sezonuna iliÅŸkin rekolte tahminine göre, geçen yıl 140 bin ton civarında olan zeytinyağı üretimi, bu yıl yaklaşık 190 bin ton olacak. Sofralık zeytin üretimi ise 438 bin ton olması bekleniyor. Zeytincilikte sezon öncesi çok önemli sorunlar yaÅŸanıyor. Bu sorunların bazıları kronik hale gelen ve çözülemeyen sorunlar, bazıları ise dönemsel.
Nedir o sorunlar?
1-Ãœlke zeytinciliÄŸi tehdit altında. Zeytin aÄŸaçları kesiliyor, yok ediliyor. Ä°mara açılan alanlar, madencilik ve enerji yatırımları, otoyollar ve diÄŸer altyapı çalışmaları zeytin aÄŸaçlarının yok edilmesine neden olan baÅŸ faktörler. Öyle bir noktaya gelindi ki, son zamanlarda dikilen zeytin aÄŸacı kadar zeytin kesiliyor. Bursa-Ä°zmir otoyolu için bugüne kadar 200 bin zeytin aÄŸacı kesildiÄŸi ifade ediliyor. Zeytinlik alanlarda madencilere verilen her izin yüzlerce, binlerce aÄŸacın kesilmesine neden oluyor. Son örneÄŸi Manisa Soma’da yaÅŸanıyor. Kurulacak termik santral için, Bakanlar Kurulu “acele kamulaÅŸtırma” kararı verdi. Karar kapsamında binlerce zeytin aÄŸacı kesilecek. Soma’da hayvancılık, tütün, pamuk, sebze yetiÅŸtiriciliÄŸi yok edildiÄŸi için köylüler madenlere muhtaç hale getirildi. Tutunacakları son bir dal var, zeytincilik. Åžimdi o dalı da koparmak istiyorlar. Köylüler zeytin aÄŸaçlarını korumak için direniyor. Ama toplum duyarsız. Yüzlercesi bir maden kazasında, termik santralde yaÅŸamını yitirince “keÅŸke zeytinlikleri yok etmeseydik” denilecek.
2- Ankara’da birileri oturmuÅŸ her fırsatta zeytincilik yasasını deÄŸiÅŸtirmek için lobi yapıyor. Sadece AKP Hükümetleri döneminde Zeytincilik Yasası tam 6 kez deÄŸiÅŸtirilmek istendi. Genellikle bir yasanın içine gizlenerek yapılmak istenen deÄŸiÅŸikliklerin ana amacı zeytin alanlarını madenciliÄŸe, enerji yatırımlarına, imara açmak. Böyle bir deÄŸiÅŸiklik önerisi, baÅŸbakanlığı döneminde Recep Tayyip ErdoÄŸan imzası ile 16 Haziran 2014′de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu. Getirilen kanun tasarısı ile zeytin alanlarının madenciliÄŸe, enerji yatırımlarına açılması öngörülüyor. Bu tasarı ertelenmiÅŸ görünse de ilk fırsatta yine gündeme getirileceÄŸinden kimsenin kuÅŸkusu olmasın. Bu yasa deÄŸiÅŸikliÄŸi bile tek başına zeytincilik için çok büyük tehdit olarak duruyor. Ä°spanya, Ä°talya, Yunanistan gibi üretici ülkelerde zeytinlikler koruma altına alınırken, Türkiye’de zeytinliklerin yok edilmesi kabul edilebilir mi?
3- Zeytincilik sektörünün bir başka önemli sorunu desteklemeler. Uzun yıllardan beri zeytin üreticisi, ihracatçısı, sanayicisi zeytinyağına verilen destekleme priminin yetersiz olmasından yakınır. Daha da önemlisi zeytinin danesine de destek verilmesini istiyor. Ama hükümetler bu talebe kulaklarını tıkamış duymazlıktan geliyor. Oysa, destekleme primi verilen yani fark ödemesi yapılan ürünlerin tamamında ilk ürüne destek veriliyor. Ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, aspir ve kanoladan yağ elde ediliyor. Devlet bu ürünlerde yağa değil ürünün kendisine kilo başına prim desteği veriyor. Sadece zeytinde ilk ürün olan zeytin danesine değil, zeytinyağına prim veriliyor. Sofralık zeytin üreten çiftçi cezalandırılıyor. Diğer ürünlerde olduğu gibi zeytin danesine mutlaka destek verilmesi gerekir.
4-Zeytinciliğin temeli fidandır. Fidancılıkta çok önemli sorunlar var. Her şeyden önce fidancılıkta denetim olmadığı için sertifikalı diye satılan fidan hastalıklı, sorunlu olabiliyor. Mavi sertifikalı fidan üretiminin ve kullanımının yaygınlaştırılması ama daha da önemlisi sektörün denetlenmesi gerekir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı zeytinciliği teşvik etmek, ağaç sayısını artırmak amacıyla yıllar önce zeytin dikmek isteyenlere dekar başına 250 lira destek verdi. Daha sonra bu destek düşürüldü. Şu anda standart fidan için 50 lira, sertifikalı fidan için 100 lira destek veriliyor. Destekleme ilk başladığında ülkenin her yerinde ve her fidana aynı destek verildi. Doğal olarak herkes gemlik zeytini dikti. Zaten pazarlanması zor olan gemlik zeytininin üretimi artarken, diğer çeşitlerde üretim artmadı. O dönemde defalarca uyardık, bunun faturası ağır olur dedik. O fatura şimdi ödeniyor. Zeytin ağaç sayısı 90 milyondan yaklaşık 170 milyona çıkmasına rağmen üretim aynı oranda artmıyor. Çünkü, bir yandan zeytin ağaçları kesilirken diğer tarafta yanlış fidan tercihi nedeniyle verimlilik sağlanamıyor. Yapılması gereken her bölgeye uygun çeşitlerin tespit edilerek ona göre destekleme yapılması.
5- Hastalıklarla mücadele konusu yine gündemde. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı zirai mücadelede havadan ilaçlamayı yasaklamasına raÄŸmen Balıkesir’de BüyükÅŸehir Belediyesi’nin desteÄŸi ile bu yıl havadan ilaçlama yapıldı. Zeytinliklerin uçakla havadan ilaçlanması özellikle organik üretim yapanlar için büyük tehdit oluÅŸturuyor.
Özetle, zeytincilikte önemli sorunlar yaÅŸanıyor. Bu sorunlar çözülmedikçe Türkiye’nin hedeflediÄŸi zeytincilikte dünya ikinciliÄŸine ulaÅŸmak çok zor. AÄŸaç dikmek, aÄŸaç sayısını artırmak önemli ama yeterli deÄŸil. Dikilen aÄŸaca sahip çıkmak, korumak ve saÄŸlıklı ürün almak çok daha önemli. Bu sorunların yanında elbette olumlu geliÅŸmeler de var.
Ali Ekber YILDIRIM
www.tarimdunyasi.net
"Ali Ekber YILDIRIM" bütün yazıları için tıklayın...