Tayfun ÖZKAYA
BAYER MONSANTO’YU ALIYOR, HEGEMONYA DERÄ°NLEÅžECEK
Tarım ilacı (zehir), tohum ve beÅŸeri ilaçlar üreticisi Alman ÅŸirketi Bayer, GDO’lular baÅŸta tohum ve tarım ilaçları üreten Amerikan ÅŸirketi Monsanto’yu 66 milyar dolara satın aldı. Bu satın alma ile Bayer hem tarım ilacı, hem de tohum alanında en güçlü ÅŸirket oldu. GDO’lu tohum kullanan çiftçilerin çoÄŸu Monsanto tarafından üretilen ot öldürücüyü almak zorundalar. Hibrit tohum kullananlar ise bu çeÅŸitlerin hastalık ve zararlılara dayanıksızlığı nedeniyle her iki ÅŸirketin tarım ilaçlarını yaygın kullanıyorlar. Kısacası tohum alan, tarım ilaçlarını da alacak. Çiftçiler ve tüketiciler bu zehirler nedeniyle hastalanırsa beÅŸeri ilaçlar da hazır.
Bu birleÅŸme öncesi 2013 verilerine göre tohum satışlarında Monsanto % 26 payla birinci ÅŸirketti. Bayer %3 payla altıncı geliyordu. Tarım ilaçları alanında aynı yıl verilerine göre Bayer %18 payla Syngenta’dan sonra (%20 pay) ikinci geliyordu. Monsanto’nun payı %8 ile beÅŸinci sırada idi. (http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/files/etcgroup_agmergers_17nov2015.pptx__0.pdf)
Bu iÅŸlemden sonra Bayer hem tohum hem de tarım ilaçlarında birinciliÄŸi garantiledi. BeÅŸeri ilaçlarda ise Bayer’in 2014 yılında 15,5 milyar dolarla dünya sıralamasında 16. olduÄŸu biliniyor. (www.pmlive.com/top_pharma_list/global_revenues)
Tohum, gdo’lu tohum, tarım ilacı ve daha düşük bir ölçüde de beÅŸeri ilaç tek ve güçlü bir elde toplanıyor. Hepsi bu kadar mı? ETC Group adında tarım ve tarıma dayalı ÅŸirketleri izleyen sivil toplum kuruluÅŸundan Pat Mooney “bu anlaÅŸmalar sadece tohumlar ve tarım ilaçları ile ilgili deÄŸil, tohum, toprak, hava verilerine hâkim olan ve yeni gen bilgilerini iÅŸleyen bir ÅŸirket kaçınılmaz olarak tohum, tarım ilacı, gübre ve tarım makinaları gibi tarım girdilerini kontrol edecektir” demektedir. (http://www.etcgroup.org/content/monsanto-bayer-tie-just-one-seven-mega-mergers-and-big-data-domination-threaten-seeds-food)
Bu veri iÅŸleme de nereden çıktı diyorsunuz? Ama önce tohum, tarım ilaçları ve sentetik gübreler konusunda zaten az olan ÅŸirketlerin bir süredir birbirlerini satın almaya çalıştıklarını söyleyelim. Bu alanlarda en güçlü altı ÅŸirket ÅŸunlar: Bayer, Monsanto, Dupont, Dow, BASF, Syngenta. Bunlar birleÅŸme ve satın almalarla dörde veya beÅŸe düşmeye çalışıyorlar. Bütün bu çabalar son iki yıla sığıyor. ÖrneÄŸin Dupont Dow’u almak istedi. Adama (Çin ÅŸirketi) Syngenta’yı, Potash Corp. ÅŸirketi Agrium’u (sentetik gübre konusu), Deere & Corp. ise Monsanto’nun Precion Planting LLD. ÅŸirketini almak istedi. Deere & Corp. tarım makineleri alanında güçlü, fakat tohum ve tarım ilaçlarında bir yeri yok. Monsanto’ya ait olan ve almak istediÄŸi Precision Planting LLD ise yüksek hızlı hassas tarım sistemlerinde çalışıyor. Hassas tarım bir tarlada metre metre toprağın daha önceden saptanmış ve coÄŸrafi bilgi sistemlerine iÅŸlenmiÅŸ toprak özellikleri, iklim verileri vb. kullanarak tohumu eken, gübreleyen, tarım ilaçlarını atan ve sulama yapan GPS’le donanmış tarım makinelerin kullanıldığı tarım sistemi anlamına geliyor. ÖrneÄŸin daha önce 10 dekarlık bir tek parselin her yerine aynı miktar kimyasal gübre atılırken, bu geliÅŸmiÅŸ ve GPS donanmış tarım makineleri, daha önce her 25 metre karede bir toprak örneÄŸi alınarak analiz yapıldığı için, her 25 metre karede yapılmış toprak analizine dayalı olarak ayrı bir dozda gübre atıyor. Hasat eden makine ise her küçük birimin hasadını ayrı ayrı tartıp kayıtlara geçiriyor. Deere ve Precision Planting LLD beraberce hassas tarım piyasasının %86’sına sahip olabilecekler. Bu saydığımız satın alma, birleÅŸme giriÅŸimleri henüz gerçekleÅŸmedi. Tek gerçekleÅŸen Bayer’in Monsanto’yu alışı. En son belirttiÄŸimiz hassas tarım konusunda ABD Adalet Bakanlığı bir engel koyuyor. Bu birleÅŸmenin fiyatları yükselteceÄŸi ve araÅŸtırmaları azaltacağı ileri sürülüyor. Bayer Monsanto’yu aldığı için Precision Planting LLD’nin dışarı gitmesini istemeyebilecektir. Bu nedenle Bayer’in hassas tarım konusundaki anlaÅŸmayı bozabileceÄŸi ve bu kendisine geçecek ÅŸirketin de Bayer içinde kalmasını saÄŸlayabileceÄŸi ileri sürülüyor. Görüldüğü gibi olay sadece tohum, tarım ilacı ve beÅŸeri ilaçlarda bir tekelleÅŸme deÄŸil. Büyük veri (big data) bu ÅŸirketlerin elinde toplanıyor. Åžirketler büyük veriye de hâkim olarak hegemonyalarını güçlendiriyorlar. Ä°stenilen çiftçinin tam olarak bu ÅŸirketlere teslim olması. Bunlar çiftçiye hiçbir manevra alanı bırakmamak üzere yapılanıyorlar.
Tohum alanındaki bu birleÅŸmelerin 1990-2010 yılları arasında ABD’de tohum fiyatlarını diÄŸer girdilerden çok daha hızlı arttırdığı, çiftçi eline geçen fiyatlara göre iki misli bir artışa neden olduÄŸunu Amerikan Tarım Bakanlığı açıklamaktadır.
Tohum ve tarım ilaçları alanında önde gelen altı şirket araştırma ve geliştirme alanında da çok büyük harcamalar yapıyorlar. 2013 yılında altı şirketin topluca araştırma ve geliştirme bütçeleri uluslararası ürün ıslah enstitülerinden fazlaydı. Amerikan Tarım Bakanlığına göre ise 15 kat fazla idi. Ancak bu şirketlerin araştırmaları çoğunlukla çevre ve insan çıkarlarına karşı olmaktadır. Tek bir amaç vardır. O da kârları arttırmak.
Bu birleÅŸmelere karşı çıkılabilir. ABD’de bile bu çabalar gösteriliyor. Ancak temel çözüm ÅŸirketlerin egemen olmadığı, tarım kimyasallarının deÄŸil, agroekolojik tekniklerin uygulandığı adil ve sürdürülebilir (ama gereçten sürdürülebilir) bir gıda ve tarım sisteminin kurulmasıdır.
Yurt Gazetesi 23.9.2016
Tayfun ÖZKAYA
"Tayfun ÖZKAYA" bütün yazıları için tıklayın...
Tarım ilacı (zehir), tohum ve beÅŸeri ilaçlar üreticisi Alman ÅŸirketi Bayer, GDO’lular baÅŸta tohum ve tarım ilaçları üreten Amerikan ÅŸirketi Monsanto’yu 66 milyar dolara satın aldı. Bu satın alma ile Bayer hem tarım ilacı, hem de tohum alanında en güçlü ÅŸirket oldu. GDO’lu tohum kullanan çiftçilerin çoÄŸu Monsanto tarafından üretilen ot öldürücüyü almak zorundalar. Hibrit tohum kullananlar ise bu çeÅŸitlerin hastalık ve zararlılara dayanıksızlığı nedeniyle her iki ÅŸirketin tarım ilaçlarını yaygın kullanıyorlar. Kısacası tohum alan, tarım ilaçlarını da alacak. Çiftçiler ve tüketiciler bu zehirler nedeniyle hastalanırsa beÅŸeri ilaçlar da hazır.
Bu birleÅŸme öncesi 2013 verilerine göre tohum satışlarında Monsanto % 26 payla birinci ÅŸirketti. Bayer %3 payla altıncı geliyordu. Tarım ilaçları alanında aynı yıl verilerine göre Bayer %18 payla Syngenta’dan sonra (%20 pay) ikinci geliyordu. Monsanto’nun payı %8 ile beÅŸinci sırada idi. (http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/files/etcgroup_agmergers_17nov2015.pptx__0.pdf)
Bu iÅŸlemden sonra Bayer hem tohum hem de tarım ilaçlarında birinciliÄŸi garantiledi. BeÅŸeri ilaçlarda ise Bayer’in 2014 yılında 15,5 milyar dolarla dünya sıralamasında 16. olduÄŸu biliniyor. (www.pmlive.com/top_pharma_list/global_revenues)
Tohum, gdo’lu tohum, tarım ilacı ve daha düşük bir ölçüde de beÅŸeri ilaç tek ve güçlü bir elde toplanıyor. Hepsi bu kadar mı? ETC Group adında tarım ve tarıma dayalı ÅŸirketleri izleyen sivil toplum kuruluÅŸundan Pat Mooney “bu anlaÅŸmalar sadece tohumlar ve tarım ilaçları ile ilgili deÄŸil, tohum, toprak, hava verilerine hâkim olan ve yeni gen bilgilerini iÅŸleyen bir ÅŸirket kaçınılmaz olarak tohum, tarım ilacı, gübre ve tarım makinaları gibi tarım girdilerini kontrol edecektir” demektedir. (http://www.etcgroup.org/content/monsanto-bayer-tie-just-one-seven-mega-mergers-and-big-data-domination-threaten-seeds-food)
Bu veri iÅŸleme de nereden çıktı diyorsunuz? Ama önce tohum, tarım ilaçları ve sentetik gübreler konusunda zaten az olan ÅŸirketlerin bir süredir birbirlerini satın almaya çalıştıklarını söyleyelim. Bu alanlarda en güçlü altı ÅŸirket ÅŸunlar: Bayer, Monsanto, Dupont, Dow, BASF, Syngenta. Bunlar birleÅŸme ve satın almalarla dörde veya beÅŸe düşmeye çalışıyorlar. Bütün bu çabalar son iki yıla sığıyor. ÖrneÄŸin Dupont Dow’u almak istedi. Adama (Çin ÅŸirketi) Syngenta’yı, Potash Corp. ÅŸirketi Agrium’u (sentetik gübre konusu), Deere & Corp. ise Monsanto’nun Precion Planting LLD. ÅŸirketini almak istedi. Deere & Corp. tarım makineleri alanında güçlü, fakat tohum ve tarım ilaçlarında bir yeri yok. Monsanto’ya ait olan ve almak istediÄŸi Precision Planting LLD ise yüksek hızlı hassas tarım sistemlerinde çalışıyor. Hassas tarım bir tarlada metre metre toprağın daha önceden saptanmış ve coÄŸrafi bilgi sistemlerine iÅŸlenmiÅŸ toprak özellikleri, iklim verileri vb. kullanarak tohumu eken, gübreleyen, tarım ilaçlarını atan ve sulama yapan GPS’le donanmış tarım makinelerin kullanıldığı tarım sistemi anlamına geliyor. ÖrneÄŸin daha önce 10 dekarlık bir tek parselin her yerine aynı miktar kimyasal gübre atılırken, bu geliÅŸmiÅŸ ve GPS donanmış tarım makineleri, daha önce her 25 metre karede bir toprak örneÄŸi alınarak analiz yapıldığı için, her 25 metre karede yapılmış toprak analizine dayalı olarak ayrı bir dozda gübre atıyor. Hasat eden makine ise her küçük birimin hasadını ayrı ayrı tartıp kayıtlara geçiriyor. Deere ve Precision Planting LLD beraberce hassas tarım piyasasının %86’sına sahip olabilecekler. Bu saydığımız satın alma, birleÅŸme giriÅŸimleri henüz gerçekleÅŸmedi. Tek gerçekleÅŸen Bayer’in Monsanto’yu alışı. En son belirttiÄŸimiz hassas tarım konusunda ABD Adalet Bakanlığı bir engel koyuyor. Bu birleÅŸmenin fiyatları yükselteceÄŸi ve araÅŸtırmaları azaltacağı ileri sürülüyor. Bayer Monsanto’yu aldığı için Precision Planting LLD’nin dışarı gitmesini istemeyebilecektir. Bu nedenle Bayer’in hassas tarım konusundaki anlaÅŸmayı bozabileceÄŸi ve bu kendisine geçecek ÅŸirketin de Bayer içinde kalmasını saÄŸlayabileceÄŸi ileri sürülüyor. Görüldüğü gibi olay sadece tohum, tarım ilacı ve beÅŸeri ilaçlarda bir tekelleÅŸme deÄŸil. Büyük veri (big data) bu ÅŸirketlerin elinde toplanıyor. Åžirketler büyük veriye de hâkim olarak hegemonyalarını güçlendiriyorlar. Ä°stenilen çiftçinin tam olarak bu ÅŸirketlere teslim olması. Bunlar çiftçiye hiçbir manevra alanı bırakmamak üzere yapılanıyorlar.
Tohum alanındaki bu birleÅŸmelerin 1990-2010 yılları arasında ABD’de tohum fiyatlarını diÄŸer girdilerden çok daha hızlı arttırdığı, çiftçi eline geçen fiyatlara göre iki misli bir artışa neden olduÄŸunu Amerikan Tarım Bakanlığı açıklamaktadır.
Tohum ve tarım ilaçları alanında önde gelen altı şirket araştırma ve geliştirme alanında da çok büyük harcamalar yapıyorlar. 2013 yılında altı şirketin topluca araştırma ve geliştirme bütçeleri uluslararası ürün ıslah enstitülerinden fazlaydı. Amerikan Tarım Bakanlığına göre ise 15 kat fazla idi. Ancak bu şirketlerin araştırmaları çoğunlukla çevre ve insan çıkarlarına karşı olmaktadır. Tek bir amaç vardır. O da kârları arttırmak.
Bu birleÅŸmelere karşı çıkılabilir. ABD’de bile bu çabalar gösteriliyor. Ancak temel çözüm ÅŸirketlerin egemen olmadığı, tarım kimyasallarının deÄŸil, agroekolojik tekniklerin uygulandığı adil ve sürdürülebilir (ama gereçten sürdürülebilir) bir gıda ve tarım sisteminin kurulmasıdır.
Yurt Gazetesi 23.9.2016
Tayfun ÖZKAYA
"Tayfun ÖZKAYA" bütün yazıları için tıklayın...