Tayfun ÖZKAYA
EVRİMSEL BİTKİ ISLAHI: ARAŞTIRMANIN DEMOKRATİKLEŞMESİ VE KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM
2008 yılında Ä°ran’ın KermanÅŸah ve Semnan illerinde beÅŸ çiftçi ICARDA araÅŸtırma enstitüsünün saÄŸladığı 1600 deÄŸiÅŸik arpa tipini karışık olarak arazilerine ekerek evrimsel bitki ıslahı (evolutionary plant breeding, kısaca EPB) denilen bir çalışmaya baÅŸladılar.
( https://www.ileia.org/wp-content/uploads/2017/02/30_1_Agrobiodiversity.pdf )
Bu çalışmayı CENESTA denilen kuruluÅŸ Dr. Salvatore Ceccarelli desteÄŸi ile baÅŸlatmıştı. Tohumlar deÄŸiÅŸik ülkelerden ve modern ıslah materyalinden oluÅŸmuÅŸtu. Bunların arasında arpanın vahÅŸi ataları da bulunmaktaydı. Bu tohumlar kendi aralarında tozlaÅŸtılar. Bu evrimsel karışım her yıl deÄŸiÅŸen koÅŸullara daha iyi uyum göstererek geliÅŸti. Benzer bir çalışma ekmeklik buÄŸday ile de yapıldı. Sonuçlar çok baÅŸarılı idi. Çiftçilerden biri şöyle diyordu: “Babam bana dedi ki ’80 yıldır çiftçiyim bu yılki kötü iklim koÅŸulları ve bu çok kötü topraÄŸa raÄŸmen bu kadar iyi bir ürün görmedim’” Evrimsel bitki ıslahı karışımları yerel ve geliÅŸtirilmiÅŸ çeÅŸitlerden olumsuz koÅŸullarda daha iyi verim verdiler. BuÄŸdayda verim 2. yılda yerel çeÅŸitlerin iki misli oldu. GeliÅŸtirilmiÅŸ buÄŸday çeÅŸitlerine göre ise verim daha yüksek oldu, ayrıca böcek öldürücüler ve herbisitler (ot öldürücüler) de gerekmiyordu. Evrimsel popülasyonlar ekolojik üretime çok uygundur ve daha düşük maliyetle üretim yapmak mümkün olmaktadır. Evrimsel bitki ıslahı çalışmaları deÄŸiÅŸik ülkelerde yayılmaktadır.
Bu evrimsel popülasyonların başarısı küresel iklim değişikliği içinde bulunduğumuz bu yıllarda gerek iklim gerekse hastalık ve zararlılardaki hızlı değişiklere her yıl uyum göstererek evrimleşmelerinden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmalar bitki ıslahçıları ile çiftçiler arasında en başından itibaren kurulan bir işbirliğini gerektirmektedir. Üretilen tohum için herhangi bir fikri mülkiyet söz konusu değildir. Bu tohum kolayca paylaşılmaktadır. Gerek ülkemizde gerekse de diğer ülkelerde bitki ıslahçılarının önemli bir kısmı bu gibi ıslah yaklaşımlarını sevmemektedir. Nedeni ise şüphesiz ilk önce şirketlerden gelmektedir. Onların temel amacı yüksek fiyatla tohum satmaktır. Şirketlerin güdümündeki ıslahçılar da aynı bakışı paylaşmaktadır. Kamu kurumlarındaki bazı ıslahçılar bile bu yaklaşıma karşı olabiliyor. Nedeni ise bu elemanların yetiştirilmesinde, akademik ve ödüllendirme mekanizmalarında da yatmaktadır. Evrimsel bitki ıslahı kişilerden alçak gönüllü olmaları, çiftçilere saygı göstermeleri, işbirliği yapmalarını gerektirmektedir. Bir de bu yaklaşımla elde edilen başarılar tek bir kişiye ait değil, aralarında çiftçilerin de olduğu bir takıma aittir. Bu durum onları sinirlendiriyor.
Åžimdi bu sonuçları bir de bizde ve birçok ülkede var olan tohumculuk kanunları açısından deÄŸerlendirelim. Tohumculuk kanunu satılabilecek olan tohumlukların çeÅŸit (varyete) olmasını ve bunların “farklı, birörnek ve kararlı” olmalarını öngörmektedir. Farklı olmak baÅŸka çeÅŸitlerden bir veya baÅŸka özelliÄŸi ile farklı olmaktır. Birörnek olmak ise ürünün hepsinin standart olması, aynı özelliklere sahip olmasıdır. Kararlı olmak ise takip eden yıllarda tohumun aynı özellikleri korumaya devam etmesidir. Bu popülasyonlar ne farklı, ne bir örmek ne de kararlıdır. Bu kanunlara göre bu popülasyonlar tohum olarak satılamaz. Bunun için tohumculuk kanunları deÄŸiÅŸmelidir. Islahçılarımızın ve çiftçilerimizin bu yaklaşıma ilgi göstermelerini dileriz.
Daha fazla bilgi için:
http://orgprints.org/6749/1/PhillipsandWolfe%5B2%5D_Lit_review.pdf
http://orgprints.org/22440/1/EvoBreeding-Proceedings.2013.pdf
Yurt Gazetesi 14.4.2017
Tayfun ÖZKAYA
"Tayfun ÖZKAYA" bütün yazıları için tıklayın...
2008 yılında Ä°ran’ın KermanÅŸah ve Semnan illerinde beÅŸ çiftçi ICARDA araÅŸtırma enstitüsünün saÄŸladığı 1600 deÄŸiÅŸik arpa tipini karışık olarak arazilerine ekerek evrimsel bitki ıslahı (evolutionary plant breeding, kısaca EPB) denilen bir çalışmaya baÅŸladılar.
( https://www.ileia.org/wp-content/uploads/2017/02/30_1_Agrobiodiversity.pdf )
Bu çalışmayı CENESTA denilen kuruluÅŸ Dr. Salvatore Ceccarelli desteÄŸi ile baÅŸlatmıştı. Tohumlar deÄŸiÅŸik ülkelerden ve modern ıslah materyalinden oluÅŸmuÅŸtu. Bunların arasında arpanın vahÅŸi ataları da bulunmaktaydı. Bu tohumlar kendi aralarında tozlaÅŸtılar. Bu evrimsel karışım her yıl deÄŸiÅŸen koÅŸullara daha iyi uyum göstererek geliÅŸti. Benzer bir çalışma ekmeklik buÄŸday ile de yapıldı. Sonuçlar çok baÅŸarılı idi. Çiftçilerden biri şöyle diyordu: “Babam bana dedi ki ’80 yıldır çiftçiyim bu yılki kötü iklim koÅŸulları ve bu çok kötü topraÄŸa raÄŸmen bu kadar iyi bir ürün görmedim’” Evrimsel bitki ıslahı karışımları yerel ve geliÅŸtirilmiÅŸ çeÅŸitlerden olumsuz koÅŸullarda daha iyi verim verdiler. BuÄŸdayda verim 2. yılda yerel çeÅŸitlerin iki misli oldu. GeliÅŸtirilmiÅŸ buÄŸday çeÅŸitlerine göre ise verim daha yüksek oldu, ayrıca böcek öldürücüler ve herbisitler (ot öldürücüler) de gerekmiyordu. Evrimsel popülasyonlar ekolojik üretime çok uygundur ve daha düşük maliyetle üretim yapmak mümkün olmaktadır. Evrimsel bitki ıslahı çalışmaları deÄŸiÅŸik ülkelerde yayılmaktadır.
Bu evrimsel popülasyonların başarısı küresel iklim değişikliği içinde bulunduğumuz bu yıllarda gerek iklim gerekse hastalık ve zararlılardaki hızlı değişiklere her yıl uyum göstererek evrimleşmelerinden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmalar bitki ıslahçıları ile çiftçiler arasında en başından itibaren kurulan bir işbirliğini gerektirmektedir. Üretilen tohum için herhangi bir fikri mülkiyet söz konusu değildir. Bu tohum kolayca paylaşılmaktadır. Gerek ülkemizde gerekse de diğer ülkelerde bitki ıslahçılarının önemli bir kısmı bu gibi ıslah yaklaşımlarını sevmemektedir. Nedeni ise şüphesiz ilk önce şirketlerden gelmektedir. Onların temel amacı yüksek fiyatla tohum satmaktır. Şirketlerin güdümündeki ıslahçılar da aynı bakışı paylaşmaktadır. Kamu kurumlarındaki bazı ıslahçılar bile bu yaklaşıma karşı olabiliyor. Nedeni ise bu elemanların yetiştirilmesinde, akademik ve ödüllendirme mekanizmalarında da yatmaktadır. Evrimsel bitki ıslahı kişilerden alçak gönüllü olmaları, çiftçilere saygı göstermeleri, işbirliği yapmalarını gerektirmektedir. Bir de bu yaklaşımla elde edilen başarılar tek bir kişiye ait değil, aralarında çiftçilerin de olduğu bir takıma aittir. Bu durum onları sinirlendiriyor.
Åžimdi bu sonuçları bir de bizde ve birçok ülkede var olan tohumculuk kanunları açısından deÄŸerlendirelim. Tohumculuk kanunu satılabilecek olan tohumlukların çeÅŸit (varyete) olmasını ve bunların “farklı, birörnek ve kararlı” olmalarını öngörmektedir. Farklı olmak baÅŸka çeÅŸitlerden bir veya baÅŸka özelliÄŸi ile farklı olmaktır. Birörnek olmak ise ürünün hepsinin standart olması, aynı özelliklere sahip olmasıdır. Kararlı olmak ise takip eden yıllarda tohumun aynı özellikleri korumaya devam etmesidir. Bu popülasyonlar ne farklı, ne bir örmek ne de kararlıdır. Bu kanunlara göre bu popülasyonlar tohum olarak satılamaz. Bunun için tohumculuk kanunları deÄŸiÅŸmelidir. Islahçılarımızın ve çiftçilerimizin bu yaklaşıma ilgi göstermelerini dileriz.
Daha fazla bilgi için:
http://orgprints.org/6749/1/PhillipsandWolfe%5B2%5D_Lit_review.pdf
http://orgprints.org/22440/1/EvoBreeding-Proceedings.2013.pdf
Yurt Gazetesi 14.4.2017
Tayfun ÖZKAYA
"Tayfun ÖZKAYA" bütün yazıları için tıklayın...