Hülya ÖZDOĞAN ÇAPA
BANA KÄ°MSE SORMAZ
8 Mart 1857’de New York’ta 40 000 dokuma işçisi çalışma koÅŸullarının iyileÅŸtirilmesi için grev yaptılar. Polis işçilere saldırınca, işçiler fabrikayı içeriden kilitlediler. Çıkan yangında 129 kadın işçi öldü. 1908’de New York’ta 15 000 kadın ‘’Ekmek ve Gül’’ sloganı ile direniÅŸ yaptılar. Ekmek; yaÅŸama güvencesi, gül; daha kaliteli yaÅŸam isteÄŸiydi. 1910 yılında Alman Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin’in önerisiyle bu direniÅŸte ölen kadın işçiler anısına 8 Mart’ın “Dünya Kadınlar Günü” olarak kutlanmasına karar verildi. 1911’de Avusturya, Danimarka, Almanya, Ä°sviçre’deki kadınlar; oy verme, seçme-seçilme, mesleki eÄŸitim haklarını istediler..1917‘de Rus kadınları “Ekmek ve Barış” için grev yaptılar.
Bizde de ilk kez 1921’de kutlandı.1975’ten itibaren yaygın olarak kutlanmaya baÅŸladı. Bazı “malum dönemlerde” kutlamalara ara verildiyse de, ortalık sakinleÅŸince, anlamından oldukça uzaklaşılmış olsa da artık hiç unutulmuyor. Unutulmuyor da… da sı var iÅŸte. Niye mi? Bir paragrafta özetlemeye çalıştığım tarihçesine bakarsak, “8 Mart” kadınlar için ÅŸanlı bir direniÅŸ öyküsü, kitle olarak var olma mücadelesi. Kapitalizmin temeli “artı deÄŸer”e karşı “iki kez sömürülmemek” için yapılmış kanlı bir savaşın öyküsü. Nereden bilebilirdim 70’li yıllarda, emek – eÅŸitlik - özgürlük diye haykıran bir neslin ÅŸimdilerde “8 Mart” deyince; eÄŸlence, hediye, romantik yemek, hatta göbek gibi bir curcunaya tanık olabileceklerini.
KADIN SORUNU oracıkta, öylece duruyor. Kadına karşı ÅŸiddet tarihi bir miras(!) olarak hala devam ediyor. Kızını dövmeyen dizini… Karnından sıpayı, sırtından sopayı … Kültürünü bugünlere biz taşımadık mı? 2009’da üniversite mezunu, çalışan kadınların üniversite mezunu kocalarından dayak yediklerini nasıl açıklıyorsunuz? Kadın Sığınma Evleri, Mor Çatılar oldukça ne kadar uygar olabiliriz? Daha yakın zamanlarda “kadınların en eski iÅŸinden” kazanılan servetle, en yüksek vergiyi ödeyen yine bir hemcinsimiz deÄŸil miydi? Küçücük kızları daha ergen olmadan evlendirmiyor muyuz? Olmadı fuhuÅŸ batağına atmıyor muyuz? Tecavüz, kadına terör silahı gibi kullanılmıyor mu bizde ve dünyada? Neden o kadar ÅŸaşırdık “Mutluluk”taki Meryem’in hikayesine? Ya Güldünya’yı öldüren töreye ne demeli? Taaaa 1923‘lerde baÅŸlayan okuma-yazma seferberliÄŸine kattığımız kadın neferlerimiz 2009’da hala terhis olamadılar. Olanların hali de içler acısı. Otobüslerin gittikleri güzergahı sökenler, kar demeyip, kış demeyip o kanal senin bu kanal benim her sabah yollardalar. Bağıra bağıra tanımadıkları insanlara söylenip duruyorlar. Toplu halde ayaÄŸa kalkıp döktürüp, mikrofonu alınca kocasına, sisteme, komÅŸusuna, yanında oturan birine verip veriÅŸtiriyor. Takıp takıştırıp, hoplaya zıplaya, “evi ve maaşı” olması önkoÅŸuluyla kısmet avındalar. Devletinin saÄŸlayamadığı sosyal güvenceyi kendisi saÄŸlama peÅŸinde. Okuyup yazamayan, okusa da anlamayan, yorumlayamayan ama yorgun kentli kadınlar artık onlar.
İşverenler işe eleman alırken, evli erkekleri tercih ediyorlar, düzenli hayatları olacağı için. Bekar bayanlar da tercih nedeni, aile sorumluluğu olursa performanslarının düşeceği hesaplanıyor. Ne zaman evlenecekleri, çocuk yapıp yapmayacakları da araştırılıyor. Kadın yönetici olma yolları kesiliyor, kariyer yolculukları engelleniyor (herkesin babası da A.DOĞAN değil ki). Onlar da kendilerini müziğe vurup ''çocukta yaparım, kariyerde'' diyerek şarkılar söylüyorlar. Şarkı dedim de...
BANA KİMSE SORMAZ , diyerek başlardı,
Çünkü adım kadın, dinletemem sözümü, derdi.
Bana herkes sahip, benim hiç hakkım yoktur,
Ben akıldan yoksun, ama vazifem çoktur.
Adem'in yediÄŸi elma hep benden mi sorulur?
Çünkü adım kadın, kadınım hükmüm yoktur.
diyerek biterdi sanki.
Eğer, hala Anadolu'nun bir yerinde, bir kadın bu şarkıyı söylüyorsa, 8 Mart'larda yapacak işimiz çookkk...
Hülya ÖZDOĞAN ÇAPA
"Hülya ÖZDOĞAN ÇAPA" bütün yazıları için tıklayın...
8 Mart 1857’de New York’ta 40 000 dokuma işçisi çalışma koÅŸullarının iyileÅŸtirilmesi için grev yaptılar. Polis işçilere saldırınca, işçiler fabrikayı içeriden kilitlediler. Çıkan yangında 129 kadın işçi öldü. 1908’de New York’ta 15 000 kadın ‘’Ekmek ve Gül’’ sloganı ile direniÅŸ yaptılar. Ekmek; yaÅŸama güvencesi, gül; daha kaliteli yaÅŸam isteÄŸiydi. 1910 yılında Alman Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin’in önerisiyle bu direniÅŸte ölen kadın işçiler anısına 8 Mart’ın “Dünya Kadınlar Günü” olarak kutlanmasına karar verildi. 1911’de Avusturya, Danimarka, Almanya, Ä°sviçre’deki kadınlar; oy verme, seçme-seçilme, mesleki eÄŸitim haklarını istediler..1917‘de Rus kadınları “Ekmek ve Barış” için grev yaptılar.
Bizde de ilk kez 1921’de kutlandı.1975’ten itibaren yaygın olarak kutlanmaya baÅŸladı. Bazı “malum dönemlerde” kutlamalara ara verildiyse de, ortalık sakinleÅŸince, anlamından oldukça uzaklaşılmış olsa da artık hiç unutulmuyor. Unutulmuyor da… da sı var iÅŸte. Niye mi? Bir paragrafta özetlemeye çalıştığım tarihçesine bakarsak, “8 Mart” kadınlar için ÅŸanlı bir direniÅŸ öyküsü, kitle olarak var olma mücadelesi. Kapitalizmin temeli “artı deÄŸer”e karşı “iki kez sömürülmemek” için yapılmış kanlı bir savaşın öyküsü. Nereden bilebilirdim 70’li yıllarda, emek – eÅŸitlik - özgürlük diye haykıran bir neslin ÅŸimdilerde “8 Mart” deyince; eÄŸlence, hediye, romantik yemek, hatta göbek gibi bir curcunaya tanık olabileceklerini.
KADIN SORUNU oracıkta, öylece duruyor. Kadına karşı ÅŸiddet tarihi bir miras(!) olarak hala devam ediyor. Kızını dövmeyen dizini… Karnından sıpayı, sırtından sopayı … Kültürünü bugünlere biz taşımadık mı? 2009’da üniversite mezunu, çalışan kadınların üniversite mezunu kocalarından dayak yediklerini nasıl açıklıyorsunuz? Kadın Sığınma Evleri, Mor Çatılar oldukça ne kadar uygar olabiliriz? Daha yakın zamanlarda “kadınların en eski iÅŸinden” kazanılan servetle, en yüksek vergiyi ödeyen yine bir hemcinsimiz deÄŸil miydi? Küçücük kızları daha ergen olmadan evlendirmiyor muyuz? Olmadı fuhuÅŸ batağına atmıyor muyuz? Tecavüz, kadına terör silahı gibi kullanılmıyor mu bizde ve dünyada? Neden o kadar ÅŸaşırdık “Mutluluk”taki Meryem’in hikayesine? Ya Güldünya’yı öldüren töreye ne demeli? Taaaa 1923‘lerde baÅŸlayan okuma-yazma seferberliÄŸine kattığımız kadın neferlerimiz 2009’da hala terhis olamadılar. Olanların hali de içler acısı. Otobüslerin gittikleri güzergahı sökenler, kar demeyip, kış demeyip o kanal senin bu kanal benim her sabah yollardalar. Bağıra bağıra tanımadıkları insanlara söylenip duruyorlar. Toplu halde ayaÄŸa kalkıp döktürüp, mikrofonu alınca kocasına, sisteme, komÅŸusuna, yanında oturan birine verip veriÅŸtiriyor. Takıp takıştırıp, hoplaya zıplaya, “evi ve maaşı” olması önkoÅŸuluyla kısmet avındalar. Devletinin saÄŸlayamadığı sosyal güvenceyi kendisi saÄŸlama peÅŸinde. Okuyup yazamayan, okusa da anlamayan, yorumlayamayan ama yorgun kentli kadınlar artık onlar.
İşverenler işe eleman alırken, evli erkekleri tercih ediyorlar, düzenli hayatları olacağı için. Bekar bayanlar da tercih nedeni, aile sorumluluğu olursa performanslarının düşeceği hesaplanıyor. Ne zaman evlenecekleri, çocuk yapıp yapmayacakları da araştırılıyor. Kadın yönetici olma yolları kesiliyor, kariyer yolculukları engelleniyor (herkesin babası da A.DOĞAN değil ki). Onlar da kendilerini müziğe vurup ''çocukta yaparım, kariyerde'' diyerek şarkılar söylüyorlar. Şarkı dedim de...
BANA KİMSE SORMAZ , diyerek başlardı,
Çünkü adım kadın, dinletemem sözümü, derdi.
Bana herkes sahip, benim hiç hakkım yoktur,
Ben akıldan yoksun, ama vazifem çoktur.
Adem'in yediÄŸi elma hep benden mi sorulur?
Çünkü adım kadın, kadınım hükmüm yoktur.
diyerek biterdi sanki.
Eğer, hala Anadolu'nun bir yerinde, bir kadın bu şarkıyı söylüyorsa, 8 Mart'larda yapacak işimiz çookkk...
Hülya ÖZDOĞAN ÇAPA
"Hülya ÖZDOĞAN ÇAPA" bütün yazıları için tıklayın...