Foça'yı Etkileyen Tarihsel Depremler
1389, Mart 20, Sakız Adası (Chios)
Palermo ve Vatikan’daki kütüphanelerde bulunan iki yazma eserde Castro’nun büyük bölümünün 20 Mart 1389 depreminde harap olduÄŸu ve bu depremin birçok binayı çatlatıp kırdığı belirtilir. Kıyıya yakın olan Neochorio’daki birçok ev de yerle bir olmuÅŸtur. Ä°ki kadın ölmüş; birçok kilise de önemli derecede hasar görmüştür. Bu depremden oluÅŸan denizdeki dalga ticaret merkezinin ortasına kadar gelmiÅŸ ve insanları orayı terk etmeye zorlamıştır. Ä°zmir, Foça (Phocaea) kulesi ve Ikaria Adası da (Sisam Nomos’u) harap olmuÅŸtur.
3 Temmuz 1709, Foça
Bu deprem Ä°zmir’in kuzeybatısındaki eski Foça kalesini tahrip etmiÅŸtir. Belgelere göre, kale içindeki 6 kule ve kalenin batı duvarı yıkılmıştır. Ana giriÅŸ kapısının her iki tarafındaki kuleler bu kapının bitiÅŸiÄŸindeki mescidin üzerine devrilmiÅŸ ve mescidi de tahrip etmiÅŸtir. Aynı ÅŸekilde, iç kale ile ana giriÅŸ kapısı arasındaki duvarda bulunan iki kule kale içine - evlerin üzerine doÄŸru devrilmiÅŸ ve evlerin de yıkılmasına neden olmuÅŸtur. Kalenin doÄŸu tarafındaki duvarların çoÄŸunluÄŸu yıkılmıştır. Sultan II. Mehmet Camii’nin minareleri kubbenin üzerine doÄŸru devrilmiÅŸ ve kubbe üzerinde çeÅŸitli yerlerde kırıklar meydana getirmiÅŸtir. İç kale yakınındaki mescidin minaresi de mescidin üzerine devrilmiÅŸ ve yıkılmasına veya hasar görmesine neden olmuÅŸtur. Kale içindeki 30-40 ev de bu depremde ağır hasar görmüştür.
1739, 4 Nisan, İzmir Körfezi
Patmos’ta yazılmış bir notta büyük bir depremin 10 dakika sürdüğü ve Ä°zmir’deki tüm evlerin hasar gördüğü yazmaktadır. Eski ve Yeni Foça’da da hasar büyüktür. BaÅŸka raporlara göre, Ä°zmir’deki hasar geniÅŸ çapta denizin kenarındaki “Avrupa Kesimi”nde oluÅŸmuÅŸtur. Ä°zmir’de ölenlerin sayısı 80’i geçmemiÅŸtir. Sarsıntı eski Foça’nın dörtte üçünü tamamen yıkmış ve toprak açılıp içinden bitüm fışkırmıştır. Deltanın Gediz (Agria) Nehri’nin aÄŸzındaki kısmı depremde çökmüş ve depremden sonra sular altında kalmıştır. Chios’ta (Sakız) birçok ev harap olmuÅŸ; bir kısım insan ölmüştür. Samos’ta (Sisam) deprem büyük bir sesle dehÅŸet verici idi ve genel bir paniÄŸe sebep oldu. Sarsıntı Ä°stanbul’da, belki Dinar’da hissedildi, ancak Selanik’te hissedilmedi. Art sarsıntılar Eylül’e kadar hissedildi.
Bu depremin tarihi ile ilgili bilgiler çeliÅŸkilidir. Yunan kaynaklı bilgilere göre deprem 24 Mart 1739 da, Fransız KonsolosluÄŸu ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu bilgilerine göre 4 Nisan 1739 da, bazı gazete bilgilerine göre ise 5 Nisan 1739’da meydana gelmiÅŸtir. Depremin oluÅŸtuÄŸu yer Ä°zmir Körfezidir. Bu depremde Ä°zmir’deki tüm evler zarar görmüştür. Aynı zamanda hem eski Foça hem de yeni Foça harap olmuÅŸtur. Psarochanon (Agria)’da 13 kiÅŸi hayatını kaybetmiÅŸtir. Foça körfezinde eski Foça kalesinin kuleleri, kapıları ve duvarları tamamen yıkılmıştır. Depremde Eski Foça kalesi içindeki Sultan Mehmet II camisi zarar görmüştür. Keza Yeni Foça’da kale içindeki minarenin de bu depremden zarar gördüğü bildirilmiÅŸtir. Eski Foça’nın dörtte üçü tamamen yok olmuÅŸtur. Bu depremin etkisiyle Gediz Nehri deltasını teÅŸkil eden geniÅŸ bir kara parçasının da sular altında kaldığı rivayet edilir. Ä°zmir’de zarar daha fazla yayılmış ve özellikle denize yakın ÅŸehrin alçak kısımlarında bulunan ve Avrupalıların yaÅŸadığı kısım ağır hasar görmüştür. Bu bölgede Fransız ve Venedik Konsoloslukları ile Cizvit (Jesuits) ve KapuÅŸin (Capucins) kiliselerinin bazı kısımları dahil olmak üzere çok sayıda ev yıkılmıştır. Rıhtım ve depolar herhangi bir zarar görmemiÅŸtir. Limanın giriÅŸ yerinde su derinliÄŸi bu depremle deÄŸiÅŸmiÅŸtir. Türk ve Rumların yaÅŸadığı bölgelerdeki zararlar daha azdı. Hükümet binalarındaki zararlar onarılabilir cinstendi. Bu depremde yaÅŸamını yitirenlerin sayısı 80 kiÅŸi civarındadır. Sakız adasında da aynı derecede hasar oluÅŸmuÅŸ ve çok sayıda kiÅŸi hayatını kaybetmiÅŸtir.
1772, Kasım 24, Foça
Deprem ve deprem etkisiyle oluÅŸan dalgalar Foça kalesinin 5 kapısını ve camisini tamamen yıktı. Lesbos’ta( Midilli) birkaç ev yıkıldı. Sakız adasında da deprem hissedildi, ama bir hasar meydana getirmedi.
1904, Ağustos 11, 06:08:30, Sisam Adası (Samos)
Alivyum üzerine inÅŸa edilmiÅŸ Ano Vathy, Chora, Pyrgos, Koumaeika, Skouraeika ve Aghia Triada kasabalarında daha çok hasara yol açtı. Chora’da, yüzlerce ev ve Aghia Triada’nın büyük manastırı hasar gördü. Adadaki toplam hasar 20,000 pound’u buldu. Dört kiÅŸi öldü ve yedi kiÅŸi yaralandı. Samos’ta 540 ev tamamen yıkıldı. Chios, Ikaria Ä°zmir, Efes, Foça ve Aydın’ın yanısıra, Patmos’ta hasar yaratarak kuvvetli bir ÅŸekilde hissedildi. Santorine ve Naxos’ta da hayli kuvvetli, Atina’da ise hafif ÅŸekilde hissedildi. SüveyÅŸ ve Kızıl Deniz’de orta ÅŸiddette hissedildi. Ana sarsıntı, en büyükleri 12 ve 18 AÄŸustos’ta ve 6 Ekim’de olan art sarsıntılarla devam edip, bu art sarsıntılar yıkımı tamamladılar.
1909, Ocak 19, 04:57:04, Foça
Ambraseys ve Finkel (1987)’e göre bu depremin merkez üstü Güzelhisar, Menemen ve Foça arasındadır. 15 Km yarıçaplı bir daire içinde yüzlerce ev hasar görmüştür. Önemli bir art sarsıntı etkinliÄŸi olmamıştır. DedeaÄŸaç ve Pire’ye kadar olan çok geniÅŸ bir alanda algılanmıştır. Sarsıntı Gediz ırmağının akış yönünde ovada kırılmalara neden olmuÅŸtur. 700 ev yıkılmış, 1000 ev hasar görmüş, 8 kiÅŸi yaÅŸamını yitirmiÅŸtir.
1949, Temmuz 23, 15:03:30, Karaburun, Çeşme
Karaburun yarımadasının doÄŸu kısmında, MordoÄŸan ile yarımadanın kuzey burnu arasındaki köylerde, Denizgiren civarında, ÇeÅŸme yarımadasındaki köylerde ve Reisdere civarında oldukça ağır hasarlar; Alaçatı, Foça, ve Menemen’de hafif hasarlar olmuÅŸtur. Ä°zmir’de bazı duvarlar çatlamış, ÇeÅŸme ılıcasının suları çoÄŸalmış ve kaptaj havuzundaki sular sokaÄŸa akmıştır. 7 kiÅŸi ölmüş, 2,200 ev yıkılmış veya hasara uÄŸramıştır.
1953, Mayıs 2, 05:41:51, Karaburun
Roesli (1953), Karaburun’da hasar yapan bu depremle ilgili ÅŸu bilgileri sunar: Dikili’de oldukça kuvvetli, Bergama’da hafif, Foça’da çok kuvvetli, ortalama VII ÅŸiddetinde algılanmıştır. 1953 Yenice-Gönen depremi Karaburun’da VII ÅŸiddetinde hasar yaptığından, 2 Mayıs 1953 sarsıntısı bu hasarın Karaburun’da daha da arttırmasına neden olmuÅŸtur. Ana ÅŸoktan sonraki dört hafta içinde her gün 2-3 art sarsıntı olmuÅŸtur. ÇeÅŸme ve Urla’da bu deprem oldukça ÅŸiddetli algılanmıştır. Hasar dağılımına bakılırsa, episantral alanın, Karaburun yarımadasının kuzey ucunda olduÄŸu söylenir. Burada ÅŸiddet VII’den fazladır. Kötü zeminler dışında hasar yoktur ya da diÄŸerlerine göre daha azdır. 23 Temmuz Sakız Adası-Karaburun 1949 depreminden sonra bölgede depreme dayanıklılık ilkelerine göre yapılmış binalarda önemli hasar olmamıştır. Bu depremin iki öncü ÅŸoku olduÄŸu, episantırının Ä°zmir Körfezi açıklarında bulunduÄŸu ve Yunan adalarında da hasar yaptığı rapor edilmiÅŸtir. (Ambraseys, 1988)
Not : Foça bölgesindeki güncel deprem bilgilerini Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraÅŸtırma Enstitüsü’nün sayfasında görmek için tıklayın.
Kaynak (Alıntı) : İzmir Belediyesi - Tarihsel Depremlerin Listesi
1389, Mart 20, Sakız Adası (Chios)
Palermo ve Vatikan’daki kütüphanelerde bulunan iki yazma eserde Castro’nun büyük bölümünün 20 Mart 1389 depreminde harap olduÄŸu ve bu depremin birçok binayı çatlatıp kırdığı belirtilir. Kıyıya yakın olan Neochorio’daki birçok ev de yerle bir olmuÅŸtur. Ä°ki kadın ölmüş; birçok kilise de önemli derecede hasar görmüştür. Bu depremden oluÅŸan denizdeki dalga ticaret merkezinin ortasına kadar gelmiÅŸ ve insanları orayı terk etmeye zorlamıştır. Ä°zmir, Foça (Phocaea) kulesi ve Ikaria Adası da (Sisam Nomos’u) harap olmuÅŸtur.
3 Temmuz 1709, Foça
Bu deprem Ä°zmir’in kuzeybatısındaki eski Foça kalesini tahrip etmiÅŸtir. Belgelere göre, kale içindeki 6 kule ve kalenin batı duvarı yıkılmıştır. Ana giriÅŸ kapısının her iki tarafındaki kuleler bu kapının bitiÅŸiÄŸindeki mescidin üzerine devrilmiÅŸ ve mescidi de tahrip etmiÅŸtir. Aynı ÅŸekilde, iç kale ile ana giriÅŸ kapısı arasındaki duvarda bulunan iki kule kale içine - evlerin üzerine doÄŸru devrilmiÅŸ ve evlerin de yıkılmasına neden olmuÅŸtur. Kalenin doÄŸu tarafındaki duvarların çoÄŸunluÄŸu yıkılmıştır. Sultan II. Mehmet Camii’nin minareleri kubbenin üzerine doÄŸru devrilmiÅŸ ve kubbe üzerinde çeÅŸitli yerlerde kırıklar meydana getirmiÅŸtir. İç kale yakınındaki mescidin minaresi de mescidin üzerine devrilmiÅŸ ve yıkılmasına veya hasar görmesine neden olmuÅŸtur. Kale içindeki 30-40 ev de bu depremde ağır hasar görmüştür.
1739, 4 Nisan, İzmir Körfezi
Patmos’ta yazılmış bir notta büyük bir depremin 10 dakika sürdüğü ve Ä°zmir’deki tüm evlerin hasar gördüğü yazmaktadır. Eski ve Yeni Foça’da da hasar büyüktür. BaÅŸka raporlara göre, Ä°zmir’deki hasar geniÅŸ çapta denizin kenarındaki “Avrupa Kesimi”nde oluÅŸmuÅŸtur. Ä°zmir’de ölenlerin sayısı 80’i geçmemiÅŸtir. Sarsıntı eski Foça’nın dörtte üçünü tamamen yıkmış ve toprak açılıp içinden bitüm fışkırmıştır. Deltanın Gediz (Agria) Nehri’nin aÄŸzındaki kısmı depremde çökmüş ve depremden sonra sular altında kalmıştır. Chios’ta (Sakız) birçok ev harap olmuÅŸ; bir kısım insan ölmüştür. Samos’ta (Sisam) deprem büyük bir sesle dehÅŸet verici idi ve genel bir paniÄŸe sebep oldu. Sarsıntı Ä°stanbul’da, belki Dinar’da hissedildi, ancak Selanik’te hissedilmedi. Art sarsıntılar Eylül’e kadar hissedildi.
Bu depremin tarihi ile ilgili bilgiler çeliÅŸkilidir. Yunan kaynaklı bilgilere göre deprem 24 Mart 1739 da, Fransız KonsolosluÄŸu ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu bilgilerine göre 4 Nisan 1739 da, bazı gazete bilgilerine göre ise 5 Nisan 1739’da meydana gelmiÅŸtir. Depremin oluÅŸtuÄŸu yer Ä°zmir Körfezidir. Bu depremde Ä°zmir’deki tüm evler zarar görmüştür. Aynı zamanda hem eski Foça hem de yeni Foça harap olmuÅŸtur. Psarochanon (Agria)’da 13 kiÅŸi hayatını kaybetmiÅŸtir. Foça körfezinde eski Foça kalesinin kuleleri, kapıları ve duvarları tamamen yıkılmıştır. Depremde Eski Foça kalesi içindeki Sultan Mehmet II camisi zarar görmüştür. Keza Yeni Foça’da kale içindeki minarenin de bu depremden zarar gördüğü bildirilmiÅŸtir. Eski Foça’nın dörtte üçü tamamen yok olmuÅŸtur. Bu depremin etkisiyle Gediz Nehri deltasını teÅŸkil eden geniÅŸ bir kara parçasının da sular altında kaldığı rivayet edilir. Ä°zmir’de zarar daha fazla yayılmış ve özellikle denize yakın ÅŸehrin alçak kısımlarında bulunan ve Avrupalıların yaÅŸadığı kısım ağır hasar görmüştür. Bu bölgede Fransız ve Venedik Konsoloslukları ile Cizvit (Jesuits) ve KapuÅŸin (Capucins) kiliselerinin bazı kısımları dahil olmak üzere çok sayıda ev yıkılmıştır. Rıhtım ve depolar herhangi bir zarar görmemiÅŸtir. Limanın giriÅŸ yerinde su derinliÄŸi bu depremle deÄŸiÅŸmiÅŸtir. Türk ve Rumların yaÅŸadığı bölgelerdeki zararlar daha azdı. Hükümet binalarındaki zararlar onarılabilir cinstendi. Bu depremde yaÅŸamını yitirenlerin sayısı 80 kiÅŸi civarındadır. Sakız adasında da aynı derecede hasar oluÅŸmuÅŸ ve çok sayıda kiÅŸi hayatını kaybetmiÅŸtir.
1772, Kasım 24, Foça
Deprem ve deprem etkisiyle oluÅŸan dalgalar Foça kalesinin 5 kapısını ve camisini tamamen yıktı. Lesbos’ta( Midilli) birkaç ev yıkıldı. Sakız adasında da deprem hissedildi, ama bir hasar meydana getirmedi.
1904, Ağustos 11, 06:08:30, Sisam Adası (Samos)
Alivyum üzerine inÅŸa edilmiÅŸ Ano Vathy, Chora, Pyrgos, Koumaeika, Skouraeika ve Aghia Triada kasabalarında daha çok hasara yol açtı. Chora’da, yüzlerce ev ve Aghia Triada’nın büyük manastırı hasar gördü. Adadaki toplam hasar 20,000 pound’u buldu. Dört kiÅŸi öldü ve yedi kiÅŸi yaralandı. Samos’ta 540 ev tamamen yıkıldı. Chios, Ikaria Ä°zmir, Efes, Foça ve Aydın’ın yanısıra, Patmos’ta hasar yaratarak kuvvetli bir ÅŸekilde hissedildi. Santorine ve Naxos’ta da hayli kuvvetli, Atina’da ise hafif ÅŸekilde hissedildi. SüveyÅŸ ve Kızıl Deniz’de orta ÅŸiddette hissedildi. Ana sarsıntı, en büyükleri 12 ve 18 AÄŸustos’ta ve 6 Ekim’de olan art sarsıntılarla devam edip, bu art sarsıntılar yıkımı tamamladılar.
1909, Ocak 19, 04:57:04, Foça
Ambraseys ve Finkel (1987)’e göre bu depremin merkez üstü Güzelhisar, Menemen ve Foça arasındadır. 15 Km yarıçaplı bir daire içinde yüzlerce ev hasar görmüştür. Önemli bir art sarsıntı etkinliÄŸi olmamıştır. DedeaÄŸaç ve Pire’ye kadar olan çok geniÅŸ bir alanda algılanmıştır. Sarsıntı Gediz ırmağının akış yönünde ovada kırılmalara neden olmuÅŸtur. 700 ev yıkılmış, 1000 ev hasar görmüş, 8 kiÅŸi yaÅŸamını yitirmiÅŸtir.
1949, Temmuz 23, 15:03:30, Karaburun, Çeşme
Karaburun yarımadasının doÄŸu kısmında, MordoÄŸan ile yarımadanın kuzey burnu arasındaki köylerde, Denizgiren civarında, ÇeÅŸme yarımadasındaki köylerde ve Reisdere civarında oldukça ağır hasarlar; Alaçatı, Foça, ve Menemen’de hafif hasarlar olmuÅŸtur. Ä°zmir’de bazı duvarlar çatlamış, ÇeÅŸme ılıcasının suları çoÄŸalmış ve kaptaj havuzundaki sular sokaÄŸa akmıştır. 7 kiÅŸi ölmüş, 2,200 ev yıkılmış veya hasara uÄŸramıştır.
1953, Mayıs 2, 05:41:51, Karaburun
Roesli (1953), Karaburun’da hasar yapan bu depremle ilgili ÅŸu bilgileri sunar: Dikili’de oldukça kuvvetli, Bergama’da hafif, Foça’da çok kuvvetli, ortalama VII ÅŸiddetinde algılanmıştır. 1953 Yenice-Gönen depremi Karaburun’da VII ÅŸiddetinde hasar yaptığından, 2 Mayıs 1953 sarsıntısı bu hasarın Karaburun’da daha da arttırmasına neden olmuÅŸtur. Ana ÅŸoktan sonraki dört hafta içinde her gün 2-3 art sarsıntı olmuÅŸtur. ÇeÅŸme ve Urla’da bu deprem oldukça ÅŸiddetli algılanmıştır. Hasar dağılımına bakılırsa, episantral alanın, Karaburun yarımadasının kuzey ucunda olduÄŸu söylenir. Burada ÅŸiddet VII’den fazladır. Kötü zeminler dışında hasar yoktur ya da diÄŸerlerine göre daha azdır. 23 Temmuz Sakız Adası-Karaburun 1949 depreminden sonra bölgede depreme dayanıklılık ilkelerine göre yapılmış binalarda önemli hasar olmamıştır. Bu depremin iki öncü ÅŸoku olduÄŸu, episantırının Ä°zmir Körfezi açıklarında bulunduÄŸu ve Yunan adalarında da hasar yaptığı rapor edilmiÅŸtir. (Ambraseys, 1988)
Not : Foça bölgesindeki güncel deprem bilgilerini Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraÅŸtırma Enstitüsü’nün sayfasında görmek için tıklayın.
Kaynak (Alıntı) : İzmir Belediyesi - Tarihsel Depremlerin Listesi