BESTSELLER (ÇOK SATANLAR)
Kitlesel sanat üretiminin en tipik örneğini oluşturan bestseller’in başlıca özelliği yaygın ve kısa süreli başarıdır. Birbiri ardına çok sayıda basılan bu tür kitaplar adeta kapışılır. Gerçek edebiyat eserleri ile bestseller arasındaki fark, gerçek edebiyat eserlerinin de yaygın bir okur kitlesi kazanması için geçen sürenin yalnızca uzun olması değildir; öyle edebi eserler vardır ki, bu tür bir yaygınlığa asla ulaşamaz. Popülerlik kriterlerine ait olan nitelik klasik eserlerin belirlenmesinde hiçbir rol oynamaz.
Bestseller’in basmakalıplığını, okurun kitleselliği ve gelişigüzel tüketimi koşullamaz; kitabı okurken karşılaşılan saptırmalara ve yalanlara katlanma uysallığı da belirlemez; bu basmakalıplığı koşullayan, yalanların beceriksiz, laubali ve naif olması ile sahte, yapmacık iyiliklerin kusursuz görünmesidir. Popüler edebiyat basmakalıplığa her zaman eğilim göstermiştir; ama modern bestseller’in ortaya çıkmasından bu yana okur, karşısında birbirinden tamamen farklı iki çeşit edebiyat bulur. Biri kötü, okunması mümkün olmayan, öteki gerçek, ama okunmayan edebiyat.
Bestseller, insanların yaşamda gerçekleşmeyen ihtiyaçlarını, isteklerini ve umutlarını karşılar. Ancak bu durum, sorunların asıl çözümü için göğüs gerilecek gerçek zorluklardan kaçmaya yarayan bir araç haline gelir. Gerçek sanat, insanı çaba göstermek, karmaşık gerçekliği açık seçik görmek ve bu gerçekliğin gizli tehditleriyle savaşmak için cesaretlendirir. Rahat tüketilen kitle kültürü ise ucuz bir eğlence sunar, gerçek sorunları gizler, sahte bir mutluluk duygusu yaratır. Genel olarak kitle iletişim araçları gibi bestseller de yavaş tepki veren, bütünüyle edilgin bir okur kitlesini hedef alır. Bestseller, önemli bir şey kaçırmadan “ilginç olmayan satırlar”ın atlanmasına izin verir. Düzenli sinemaya gidenlerin ve televizyon izleyenlerin sayısına göre, kitap okuyanların sayısı göz önüne alınacak kadar çok değildir. Bestseller, daha sonra filmlere ya da televizyon dizilerine dahil edilen birçok motifi önceler. Kitle ise büyük bölümüyle edebiyat eserini es geçer ve dünya edebiyatının başarılı öyküleriyle ve karakterleriyle ilk defa kitle iletişim araçlarında tanışır (örneğin Aşk-ı Memnu vs dizilerinde olduğu gibi). Sanat alanındaki gerileme, sadece geçmişteki popüler edebiyatın yerini bestseller’e bırakmasıyla değil, üstelik kitlenin büyük bölümünün okur olmamasıyla da göze çarpmaktadır.
Popüler edebiyat okurları ve sanat tüketicileri gibi, bestseller okuru da homojen değildir. Bu okur kitlesi hem sınıfsal bileşimine hem de tarihsel gelişimine göre çeşitlilik ve değişkenlik gösterir; ancak bestseller okurunun çekirdek kitlesi orta sınıftır. Orta sınıf kendini iki düşman arasında kalmış hisseder, bu tehdit onlara göre alttan, yani emekçilerden ve üstten, yani burjuvalardan gelen bir tehdittir. Kitle edebiyatı tüketicisinin birçoğu sanatsal niteliğe, değerli ya da değersiz biçimlere tepki göstermez, onları ilgilendiren sadece güvenlik duygusunu güçlendiren ya da zayıflatan anlardır.
Bestseller’deki insancıllığın ve naif duygusallığın arkasında akıl dışı önyargılar, korku, saldırganlık, intikam hırsı, garez, haset gizlidir. Bestseller yazarları okurlarını iyi tanır; onların yakışık almayan isteklerini gönül rahatlığıyla yerine getirir. Başarılı bir bestseller yazmak için kendi düzeylerinin altına inmeye ihtiyaçları yoktur. Sanatsal faaliyetin her aşamasında olduğu gibi, onlar için de geçerli ilke şudur: Başarılı olmak için, okurlarına sunduğu zırvalığa kendisi de inanmak zorundadır
oguzozugul@hotmail.com
|
