Oğuz ÖZÜGÜL
BESTSELLER (ÇOK SATANLAR)
Kitlesel sanat üretiminin en tipik örneÄŸini oluÅŸturan bestseller’in baÅŸlıca özelliÄŸi yaygın ve kısa süreli baÅŸarıdır. Birbiri ardına çok sayıda basılan bu tür kitaplar adeta kapışılır. Gerçek edebiyat eserleri ile bestseller arasındaki fark, gerçek edebiyat eserlerinin de yaygın bir okur kitlesi kazanması için geçen sürenin yalnızca uzun olması deÄŸildir; öyle edebi eserler vardır ki, bu tür bir yaygınlığa asla ulaÅŸamaz. Popülerlik kriterlerine ait olan nitelik klasik eserlerin belirlenmesinde hiçbir rol oynamaz.
Bestseller’in basmakalıplığını, okurun kitleselliÄŸi ve geliÅŸigüzel tüketimi koÅŸullamaz; kitabı okurken karşılaşılan saptırmalara ve yalanlara katlanma uysallığı da belirlemez; bu basmakalıplığı koÅŸullayan, yalanların beceriksiz, laubali ve naif olması ile sahte, yapmacık iyiliklerin kusursuz görünmesidir. Popüler edebiyat basmakalıplığa her zaman eÄŸilim göstermiÅŸtir; ama modern bestseller’in ortaya çıkmasından bu yana okur, karşısında birbirinden tamamen farklı iki çeÅŸit edebiyat bulur. Biri kötü, okunması mümkün olmayan, öteki gerçek, ama okunmayan edebiyat.
Bestseller, insanların yaÅŸamda gerçekleÅŸmeyen ihtiyaçlarını, isteklerini ve umutlarını karşılar. Ancak bu durum, sorunların asıl çözümü için göğüs gerilecek gerçek zorluklardan kaçmaya yarayan bir araç haline gelir. Gerçek sanat, insanı çaba göstermek, karmaşık gerçekliÄŸi açık seçik görmek ve bu gerçekliÄŸin gizli tehditleriyle savaÅŸmak için cesaretlendirir. Rahat tüketilen kitle kültürü ise ucuz bir eÄŸlence sunar, gerçek sorunları gizler, sahte bir mutluluk duygusu yaratır. Genel olarak kitle iletiÅŸim araçları gibi bestseller de yavaÅŸ tepki veren, bütünüyle edilgin bir okur kitlesini hedef alır. Bestseller, önemli bir ÅŸey kaçırmadan “ilginç olmayan satırlar”ın atlanmasına izin verir. Düzenli sinemaya gidenlerin ve televizyon izleyenlerin sayısına göre, kitap okuyanların sayısı göz önüne alınacak kadar çok deÄŸildir. Bestseller, daha sonra filmlere ya da televizyon dizilerine dahil edilen birçok motifi önceler. Kitle ise büyük bölümüyle edebiyat eserini es geçer ve dünya edebiyatının baÅŸarılı öyküleriyle ve karakterleriyle ilk defa kitle iletiÅŸim araçlarında tanışır (örneÄŸin AÅŸk-ı Memnu vs dizilerinde olduÄŸu gibi). Sanat alanındaki gerileme, sadece geçmiÅŸteki popüler edebiyatın yerini bestseller’e bırakmasıyla deÄŸil, üstelik kitlenin büyük bölümünün okur olmamasıyla da göze çarpmaktadır.
Popüler edebiyat okurları ve sanat tüketicileri gibi, bestseller okuru da homojen değildir. Bu okur kitlesi hem sınıfsal bileşimine hem de tarihsel gelişimine göre çeşitlilik ve değişkenlik gösterir; ancak bestseller okurunun çekirdek kitlesi orta sınıftır. Orta sınıf kendini iki düşman arasında kalmış hisseder, bu tehdit onlara göre alttan, yani emekçilerden ve üstten, yani burjuvalardan gelen bir tehdittir. Kitle edebiyatı tüketicisinin birçoğu sanatsal niteliğe, değerli ya da değersiz biçimlere tepki göstermez, onları ilgilendiren sadece güvenlik duygusunu güçlendiren ya da zayıflatan anlardır.
Bestseller’deki insancıllığın ve naif duygusallığın arkasında akıl dışı önyargılar, korku, saldırganlık, intikam hırsı, garez, haset gizlidir. Bestseller yazarları okurlarını iyi tanır; onların yakışık almayan isteklerini gönül rahatlığıyla yerine getirir. BaÅŸarılı bir bestseller yazmak için kendi düzeylerinin altına inmeye ihtiyaçları yoktur. Sanatsal faaliyetin her aÅŸamasında olduÄŸu gibi, onlar için de geçerli ilke ÅŸudur: BaÅŸarılı olmak için, okurlarına sunduÄŸu zırvalığa kendisi de inanmak zorundadır
Oğuz ÖZÜGÜL
oguzozugul@hotmail.com
Kitlesel sanat üretiminin en tipik örneÄŸini oluÅŸturan bestseller’in baÅŸlıca özelliÄŸi yaygın ve kısa süreli baÅŸarıdır. Birbiri ardına çok sayıda basılan bu tür kitaplar adeta kapışılır. Gerçek edebiyat eserleri ile bestseller arasındaki fark, gerçek edebiyat eserlerinin de yaygın bir okur kitlesi kazanması için geçen sürenin yalnızca uzun olması deÄŸildir; öyle edebi eserler vardır ki, bu tür bir yaygınlığa asla ulaÅŸamaz. Popülerlik kriterlerine ait olan nitelik klasik eserlerin belirlenmesinde hiçbir rol oynamaz.
Bestseller’in basmakalıplığını, okurun kitleselliÄŸi ve geliÅŸigüzel tüketimi koÅŸullamaz; kitabı okurken karşılaşılan saptırmalara ve yalanlara katlanma uysallığı da belirlemez; bu basmakalıplığı koÅŸullayan, yalanların beceriksiz, laubali ve naif olması ile sahte, yapmacık iyiliklerin kusursuz görünmesidir. Popüler edebiyat basmakalıplığa her zaman eÄŸilim göstermiÅŸtir; ama modern bestseller’in ortaya çıkmasından bu yana okur, karşısında birbirinden tamamen farklı iki çeÅŸit edebiyat bulur. Biri kötü, okunması mümkün olmayan, öteki gerçek, ama okunmayan edebiyat.
Bestseller, insanların yaÅŸamda gerçekleÅŸmeyen ihtiyaçlarını, isteklerini ve umutlarını karşılar. Ancak bu durum, sorunların asıl çözümü için göğüs gerilecek gerçek zorluklardan kaçmaya yarayan bir araç haline gelir. Gerçek sanat, insanı çaba göstermek, karmaşık gerçekliÄŸi açık seçik görmek ve bu gerçekliÄŸin gizli tehditleriyle savaÅŸmak için cesaretlendirir. Rahat tüketilen kitle kültürü ise ucuz bir eÄŸlence sunar, gerçek sorunları gizler, sahte bir mutluluk duygusu yaratır. Genel olarak kitle iletiÅŸim araçları gibi bestseller de yavaÅŸ tepki veren, bütünüyle edilgin bir okur kitlesini hedef alır. Bestseller, önemli bir ÅŸey kaçırmadan “ilginç olmayan satırlar”ın atlanmasına izin verir. Düzenli sinemaya gidenlerin ve televizyon izleyenlerin sayısına göre, kitap okuyanların sayısı göz önüne alınacak kadar çok deÄŸildir. Bestseller, daha sonra filmlere ya da televizyon dizilerine dahil edilen birçok motifi önceler. Kitle ise büyük bölümüyle edebiyat eserini es geçer ve dünya edebiyatının baÅŸarılı öyküleriyle ve karakterleriyle ilk defa kitle iletiÅŸim araçlarında tanışır (örneÄŸin AÅŸk-ı Memnu vs dizilerinde olduÄŸu gibi). Sanat alanındaki gerileme, sadece geçmiÅŸteki popüler edebiyatın yerini bestseller’e bırakmasıyla deÄŸil, üstelik kitlenin büyük bölümünün okur olmamasıyla da göze çarpmaktadır.
Popüler edebiyat okurları ve sanat tüketicileri gibi, bestseller okuru da homojen değildir. Bu okur kitlesi hem sınıfsal bileşimine hem de tarihsel gelişimine göre çeşitlilik ve değişkenlik gösterir; ancak bestseller okurunun çekirdek kitlesi orta sınıftır. Orta sınıf kendini iki düşman arasında kalmış hisseder, bu tehdit onlara göre alttan, yani emekçilerden ve üstten, yani burjuvalardan gelen bir tehdittir. Kitle edebiyatı tüketicisinin birçoğu sanatsal niteliğe, değerli ya da değersiz biçimlere tepki göstermez, onları ilgilendiren sadece güvenlik duygusunu güçlendiren ya da zayıflatan anlardır.
Bestseller’deki insancıllığın ve naif duygusallığın arkasında akıl dışı önyargılar, korku, saldırganlık, intikam hırsı, garez, haset gizlidir. Bestseller yazarları okurlarını iyi tanır; onların yakışık almayan isteklerini gönül rahatlığıyla yerine getirir. BaÅŸarılı bir bestseller yazmak için kendi düzeylerinin altına inmeye ihtiyaçları yoktur. Sanatsal faaliyetin her aÅŸamasında olduÄŸu gibi, onlar için de geçerli ilke ÅŸudur: BaÅŸarılı olmak için, okurlarına sunduÄŸu zırvalığa kendisi de inanmak zorundadır
Oğuz ÖZÜGÜL
oguzozugul@hotmail.com
"Oğuz ÖZÜGÜL" bütün yazıları için tıklayın...