Recep BOZKURT
DEĞİRMENLÄ°TEPE VE FENERYARIMADASI…
Her fırsatta güzel Foça’mızın dağını taşını dolaşırım; her adımda inanılmaz bir flora ve manzara ile karşılaşır, ÅŸaÅŸar kalırım. Hele bu yılki ilkbahar, bir baÅŸka bahar…
Böyle bir coÄŸrafyada yaÅŸamaktan büyük bir sevinç duyar, Tanrı’ya şükrederim…
Bu gezilerim sırasında kentin görkemli manzarasını görmek için sık sık çıktığım DeÄŸirmenlitepe ve bazı geceler sırtüstü uzanıp Foça ışıklarını seyrettiÄŸim Feneryarımadası, hem konumları hem de iÅŸlevleri bakımından beni çok etkiler. Nedenini açıklayayım: DeÄŸermenlitepe, yamacında Anadolu’da yapılan ilk tiyatrosu ve tepesindeki yel deÄŸirmenleriyle, Feneryarımadası ise yorgun denizcilere güvenle sığınacakları Foça Limanı’na ulaÅŸtıklarını gösteren denizfeneri ve ÅŸimdi yalnızca temelleri kalmış yel deÄŸirmenleriyle tarihe silinmez damgalarını vurmuÅŸlardır.
Foça; tarih boyunca limanı, tiyatrosu, Athena Tapınağı ve deÄŸirmenleri ile ünlenmiÅŸtir. Anadolu’nun Ege’ye bakan bu ÅŸirin kentinin doÄŸal yapısının denizciliÄŸe çok elveriÅŸli olması; hinterlandında çok zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarının bulunması; Batı Anadolu’daki tarihi karayolları ağı ile baÄŸlantı kurması; ikliminin insan saÄŸlığını güzelleÅŸtirmesi, O’nu her zaman diÄŸer yerleÅŸim birimlerinden farklı ve seçkin bir duruma getirmiÅŸtir.
Antik Dönem’den baÅŸlamak üzere denizcilikte yeni tekneler icat etmesiyle birlikte Akdeniz ticaretinde egemen olup mor renkli, horoz simgeli bayrak ve flamalarını Ä°talya, Fransa gibi zengin ülkelerde göstermesi; daha OrtaçaÄŸ’a kadar Åžap ve tuz gibi çok önemli iki stratejik maddenin bu yöreden elde edilmesi, (ÅŸap, o dönemlerde “Altın Madeni” kadar deÄŸerli tutulmakta ilaç, kağıt ve özellikle boya sanayinde çok aranmakta, Foça-Yeni Foça arasındaki Åžaphane Dağı’ndan ‘çıkarılmaktaydı) altın ve gümüş karışımı elektron parasının her yerde aranır olması ticarette de yerini çok saÄŸlamlaÅŸtırmıştı.
Bitek Menemen Ovası ile taa.. Sardes’e kadar uzanan Gediz Ovası’nda yetiÅŸtirilen ürünler, baÅŸta buÄŸday olmak üzere Foça Limanı’na getirilmekte; buÄŸdayın bir kısmı Payitaht’a, bir kısmı Akdeniz Ãœlkeleri’ne götürülmekte, bir kısmı da bugün DeÄŸirmenlitepe ve Feneryarımadası üzerinde kurulan tam 27 adet yel deÄŸirmeninde öğütülerek çevre il ve ilçeleri ile Ege adalarında satılmaktaydı.
Bu limandan “Frenk taifesinden nice kafirler” buÄŸday, koyun, sahtiyan, meÅŸin, balmumu, kuru üzüm, pekmez ve baÅŸka nesneler alıp gittiklerinden iç piyasada sıkıntı çekilmekte, bundan dolayı Foça Limanı zaman zaman ticarete bile kapatılmaktaydı. Buna raÄŸmen “Bazı Nasara ve Yahudi taifesi”nin, Foça’nın ünlü Kara Ãœzümü’nü toplayıp ÅŸarap haline getirmesi engellenemiyordu.
1884 yayınlanan Aydın Vilayeti Salnamesi’ne göre Foça’da yaÅŸayan ahali’nin sayım dökümü de şöyleydi: 3642 Müslüman, 7876 Rum, 212 Yahudi olmak üzere toplam 11730 idi.(*) 1902 Salnamesi’nde ise bu sayının yabancıların lehine 5857 kiÅŸi artarak 17587’ye ulaÅŸtığını görüyoruz.
İşte tüm bunlardan dolayı deniz fenerinin ve yel değirmenlerinin bulunduğu Feneryarımadası ile Değirmenlitepe benim hep ilgimi çekmiştir.
Gelelim bugüne: Bu iki güzel yöre, tüm bu tarihi iÅŸlevlerine raÄŸmen bugün hak ettikleri deÄŸeri ve vefayı görmemektedir. “DoÄŸal SÄ°T Alanı” ilan edilip yerleÅŸime açılmamaları çok doÄŸru bir düşünce, ama; buraları bu halde mi bırakılmalı?!..
Ev-apartman dikilsin demiyorum, asla; aÄŸaçlandırılıp, insan aklı ve eliyle güzelleÅŸtirilemez mi?.. (DeÄŸirmenlitepe’de yapılması düşünülen “SEYÄ°R PARKI” projesinin akıbetini merak ediyoruz!..)
Ege’nin mavi sularına usulca dalmış Feneryarımadası’na ve binlerce yıl Foça’ya kol kanat germiÅŸ DeÄŸirmenlitepe’ye zeytin aÄŸaçları ve fıstık çamları nede güzel yakışır…
GeçmiÅŸte DeÄŸirmenlitepe ve Feneryarımadası’na yapılan 27 yel deÄŸirmenden bugün hiç olmazsa 7 tanesi, yeniden onarılarak gelecek kuÅŸaklara birer armaÄŸan olarak bırakılamaz mı?!.. (DeÄŸirmenlitepe’deki üç yel deÄŸirmenin onarımı, üç yıldır bir türlü bitirilemez mi?!..)
Balıkçı Barınağı’nın yapılması ve Yat BaÄŸlama Yeri’ni geniÅŸletme çalışmalarından sonra Büyük Liman giderek ilgi odağı haline geliyor.
Ne güzel…
Peki, Değirmenlitepe ve Feneryarımadası böyle mi kalacak?..
(*)-“Aydın Vilayeti Salname ve Ä°statistiklerinde Foçateyn Kazası - Dr.Erkan Serçe ve Salnameler ve Nevsaller (Yıllıklar) – Hasan Duman
EÄŸitimci-Yazar
Recep BOZKURT
recboz48@gmail.com
Her fırsatta güzel Foça’mızın dağını taşını dolaşırım; her adımda inanılmaz bir flora ve manzara ile karşılaşır, ÅŸaÅŸar kalırım. Hele bu yılki ilkbahar, bir baÅŸka bahar…
Böyle bir coÄŸrafyada yaÅŸamaktan büyük bir sevinç duyar, Tanrı’ya şükrederim…
Bu gezilerim sırasında kentin görkemli manzarasını görmek için sık sık çıktığım DeÄŸirmenlitepe ve bazı geceler sırtüstü uzanıp Foça ışıklarını seyrettiÄŸim Feneryarımadası, hem konumları hem de iÅŸlevleri bakımından beni çok etkiler. Nedenini açıklayayım: DeÄŸermenlitepe, yamacında Anadolu’da yapılan ilk tiyatrosu ve tepesindeki yel deÄŸirmenleriyle, Feneryarımadası ise yorgun denizcilere güvenle sığınacakları Foça Limanı’na ulaÅŸtıklarını gösteren denizfeneri ve ÅŸimdi yalnızca temelleri kalmış yel deÄŸirmenleriyle tarihe silinmez damgalarını vurmuÅŸlardır.
Foça; tarih boyunca limanı, tiyatrosu, Athena Tapınağı ve deÄŸirmenleri ile ünlenmiÅŸtir. Anadolu’nun Ege’ye bakan bu ÅŸirin kentinin doÄŸal yapısının denizciliÄŸe çok elveriÅŸli olması; hinterlandında çok zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarının bulunması; Batı Anadolu’daki tarihi karayolları ağı ile baÄŸlantı kurması; ikliminin insan saÄŸlığını güzelleÅŸtirmesi, O’nu her zaman diÄŸer yerleÅŸim birimlerinden farklı ve seçkin bir duruma getirmiÅŸtir.
Antik Dönem’den baÅŸlamak üzere denizcilikte yeni tekneler icat etmesiyle birlikte Akdeniz ticaretinde egemen olup mor renkli, horoz simgeli bayrak ve flamalarını Ä°talya, Fransa gibi zengin ülkelerde göstermesi; daha OrtaçaÄŸ’a kadar Åžap ve tuz gibi çok önemli iki stratejik maddenin bu yöreden elde edilmesi, (ÅŸap, o dönemlerde “Altın Madeni” kadar deÄŸerli tutulmakta ilaç, kağıt ve özellikle boya sanayinde çok aranmakta, Foça-Yeni Foça arasındaki Åžaphane Dağı’ndan ‘çıkarılmaktaydı) altın ve gümüş karışımı elektron parasının her yerde aranır olması ticarette de yerini çok saÄŸlamlaÅŸtırmıştı.
Bitek Menemen Ovası ile taa.. Sardes’e kadar uzanan Gediz Ovası’nda yetiÅŸtirilen ürünler, baÅŸta buÄŸday olmak üzere Foça Limanı’na getirilmekte; buÄŸdayın bir kısmı Payitaht’a, bir kısmı Akdeniz Ãœlkeleri’ne götürülmekte, bir kısmı da bugün DeÄŸirmenlitepe ve Feneryarımadası üzerinde kurulan tam 27 adet yel deÄŸirmeninde öğütülerek çevre il ve ilçeleri ile Ege adalarında satılmaktaydı.
Bu limandan “Frenk taifesinden nice kafirler” buÄŸday, koyun, sahtiyan, meÅŸin, balmumu, kuru üzüm, pekmez ve baÅŸka nesneler alıp gittiklerinden iç piyasada sıkıntı çekilmekte, bundan dolayı Foça Limanı zaman zaman ticarete bile kapatılmaktaydı. Buna raÄŸmen “Bazı Nasara ve Yahudi taifesi”nin, Foça’nın ünlü Kara Ãœzümü’nü toplayıp ÅŸarap haline getirmesi engellenemiyordu.
1884 yayınlanan Aydın Vilayeti Salnamesi’ne göre Foça’da yaÅŸayan ahali’nin sayım dökümü de şöyleydi: 3642 Müslüman, 7876 Rum, 212 Yahudi olmak üzere toplam 11730 idi.(*) 1902 Salnamesi’nde ise bu sayının yabancıların lehine 5857 kiÅŸi artarak 17587’ye ulaÅŸtığını görüyoruz.
İşte tüm bunlardan dolayı deniz fenerinin ve yel değirmenlerinin bulunduğu Feneryarımadası ile Değirmenlitepe benim hep ilgimi çekmiştir.
Gelelim bugüne: Bu iki güzel yöre, tüm bu tarihi iÅŸlevlerine raÄŸmen bugün hak ettikleri deÄŸeri ve vefayı görmemektedir. “DoÄŸal SÄ°T Alanı” ilan edilip yerleÅŸime açılmamaları çok doÄŸru bir düşünce, ama; buraları bu halde mi bırakılmalı?!..
Ev-apartman dikilsin demiyorum, asla; aÄŸaçlandırılıp, insan aklı ve eliyle güzelleÅŸtirilemez mi?.. (DeÄŸirmenlitepe’de yapılması düşünülen “SEYÄ°R PARKI” projesinin akıbetini merak ediyoruz!..)
Ege’nin mavi sularına usulca dalmış Feneryarımadası’na ve binlerce yıl Foça’ya kol kanat germiÅŸ DeÄŸirmenlitepe’ye zeytin aÄŸaçları ve fıstık çamları nede güzel yakışır…
GeçmiÅŸte DeÄŸirmenlitepe ve Feneryarımadası’na yapılan 27 yel deÄŸirmenden bugün hiç olmazsa 7 tanesi, yeniden onarılarak gelecek kuÅŸaklara birer armaÄŸan olarak bırakılamaz mı?!.. (DeÄŸirmenlitepe’deki üç yel deÄŸirmenin onarımı, üç yıldır bir türlü bitirilemez mi?!..)
Balıkçı Barınağı’nın yapılması ve Yat BaÄŸlama Yeri’ni geniÅŸletme çalışmalarından sonra Büyük Liman giderek ilgi odağı haline geliyor.
Ne güzel…
Peki, Değirmenlitepe ve Feneryarımadası böyle mi kalacak?..
(*)-“Aydın Vilayeti Salname ve Ä°statistiklerinde Foçateyn Kazası - Dr.Erkan Serçe ve Salnameler ve Nevsaller (Yıllıklar) – Hasan Duman
EÄŸitimci-Yazar
Recep BOZKURT
recboz48@gmail.com
"Recep BOZKURT" bütün yazıları için tıklayın...