Ali Ekber YILDIRIM
“GDO’lu mısır ithal edilebilir”
DÃœNYA, Biyogüvenlik Kurulu’nun istediÄŸi risk raporlarını açıklıyor…
Türkiye Yem Sanayicileri BirliÄŸi DerneÄŸi Ä°ktisadi Ä°ÅŸletmesi, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar BirliÄŸi DerneÄŸi ve Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi’nin ithal etmek istediÄŸi GDO’ lu 3 mısır geni ithalatına izin çıkıyor. Sygneta ve Pioneer / Dow AgroScience firmalarının geliÅŸtirdiÄŸi GDO’lu mısır ve mısır küspesi yem sektöründe kullanılacak.
Raporlara göre: “Zararlı ama ithal edilsin…
Biyogüvenlik Kurulu’nun görevlendirdiÄŸi Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi ve Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi 3 mısır çeÅŸidi için ayrı ayrı raporlar hazırladı. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, raporlarında GDO’ lu 3 mısır için de “zararı yok, ithal edilebilir” kararı verdi. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise raporlarında GDO’lu ürünlerin zararına dikkat çektikten sonra, Türkiye’de yerli üretim olmadığı için GDO’ lu mısırın ithal edilebileceÄŸi görüşüne yer verdi.
Yerli üretim desteklenmeli
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi, tarımdaki sorunlara ve kırsal nüfusun yoksulluÄŸuna dikkat çekerek yerli mısır üretiminin teÅŸvik edilmesi ve yüzde 130 olan gümrük vergisinin indirilmemesini istedi. Komite, GDO’lu ürünlerin halk saÄŸlığı açısından tehlikeli olabileceÄŸine dikkat çekerek ciddi uyarılarda da bulundu.
*
Ali Ekber Yıldırım
Ä°ZMÄ°R- GDO(GenetiÄŸi DeÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Organizma)’ lu 3 mısır genine ithalat izni veriliyor. Türkiye Yem Sanayicileri BirliÄŸi DerneÄŸi Ä°ktisadi Ä°ÅŸletmesi, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar BirliÄŸi DerneÄŸi ve Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi’nin ithal etmek istediÄŸi GDO’ lu 3 mısır geni ithalatına iliÅŸkin risk deÄŸerlendirme raporları hazırlandı. Yasa gereÄŸi raporlar kamuoyunun görüşüne açıldı. DÃœNYA’ nın edindiÄŸi bilgilere göre, bu raporlar doÄŸrultusunda 3 mısır genine de ithalat izni verilecek.
Biyogüvenlik Yasası kapsamında oluÅŸturulan Biyogüvenlik Kurulu’nun görevlendirdiÄŸi Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi ve Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporlarda, GDO’lu mısır ithalatının yapılabileceÄŸi ifade edildi. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, hazırladığı raporda her 3 GDO’ lu mısır için de “zararı yok,ithal edilebilir” kararı verirken, Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise raporlarında GDO’lu ürünlerin zararına dikkat çektikten ve yerli üretimin artırılması gerektiÄŸine iÅŸaret ettikten sonra, yerli üretimin yetersiz olması nedeniyle GDO’lu mısır ithal edilebileceÄŸi görüşüne yer verdi. Komite, GDO ile ilgili ciddi uyarılarda da bulundu.
Mısır ve küspe olarak ithal edilecek
Komite raporları doÄŸrultusunda ithalatına izin verilmesine kesin gözüyle bakılan 3 mısır geni iki firma tarafından geliÅŸtirildi. Sygenta tohumculuk firması tarafından geliÅŸtirilen Bt11 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi, Pioneer / Dow AgroScience tarafından geliÅŸtirilen DAS 1507 kodlu ve DAS 59122 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi hazırlanan raporlar doÄŸrultusunda ithal edilecek. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin 3 mısır geni için hazırladığı 3 rapor, genin adı, geliÅŸtiren firmanın adı dışında neredeyse aynı. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporda neredeyse tıpa tıp aynı.
Sadece yem için risk değerlendirmesi yapıldı
Sygenta tohumculuk firması tarafından geliÅŸtirilen Bt11 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi ile ilgili Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporda özetle ÅŸu görüşlere yer verildi:
“Bilimsel Komite, GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin yem olarak kullanım amacıyla ithal edilmesinin risklerini deÄŸerlendirmiÅŸtir. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidine biyoteknolojik yöntemlerle aktarılan genlerin yapısı, DNA dizilimi, promotör ve terminatör bölgeleri, ekstra DNA dizileri ve gen aktarım yöntemi ayrıntılı olarak incelenmiÅŸtir. Bu çeÅŸitle ilgili baÅŸvuru dosyasında yer alan dokümanlar, risk deÄŸerlendirilmesi yapan çeÅŸitli kuruluÅŸların (EFSA, WHO, FAO, FDA, OECD) ve bilimsel araÅŸtırmaların sonuçları (alerjik ve toksik etki analizleri,genetik modifikasyonun stabilitesi, morfolojik ve agronomik özellikler, hedef dışı organizmalara etkisi vb.) ile farklı ülkelerde üretim ve Cry1Ab ve pat geni içeren GD Bt11 mısır çeÅŸidi, 9 tüketim durumları göz önünde bulundurulmuÅŸtur. Yine bu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ çeÅŸitle yapılan hayvan besleme çalışmaları da incelenerek yalnızca yem olarak kullanımı sonucu ortaya çıkabilecek riskler deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Ek olarak bu mısır çeÅŸidinin ülkemizde kazayla yayılması durumunda ortaya çıkabilecek tarımsal ve çevresel riskler de göz önünde bulundurulmuÅŸtur.”
Geleneksel mısır çeşidi kadar güvenli
Bilimsel Risk Komitesi söz konusu genin yem olarak kullanılabileceÄŸi görüşüne yer verdikten sonra ÅŸu görüşlere yer verildi: “KarşılaÅŸtırmalı analizler ile genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin, geleneksel mısır çeÅŸitleri kadar güvenli olduÄŸu, alerjenite bakımından bir deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramadığı ve besin içeriÄŸi ile tarımsal özellikleri açısından da bir fark bulunmadığı saptanmıştır. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin kazayla çevreye yayılması durumunda, geleneksel çeÅŸitlerden farklı bir çevresel etkinin oluÅŸması olasılığının da çok düşük olduÄŸu sonucuna varılmıştır. EriÅŸilebilen bu bilgiler ışığında, Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır danesi ve mısır özü küspesinin ‘yem olarak’ kullanılmasının, insan, hayvan ve çevre açısından istenmeyen etkilerinin, genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmemiÅŸ eÅŸdeÄŸer çeÅŸitten daha yüksek olmayacağı kanısına varmıştır.”
Komite, Pioneer / Dow AgroScience tarafından geliştirilen DAS 1507 kodlu ve DAS 59122 genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi içinde aynı kararı verdi.
Taşıma ve işlemede risk çıkabilir
Bilimsel Risk Komitesi raporunda genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ 3 mısır geninin zararlı olmadığı, ithal edilebileceÄŸi vurgulanırken bu ürünlere ait tohumların taşınma ve iÅŸleme sırasında kazayla çevreye yayılması durumunda ciddi riskler olabileceÄŸi belirtilerek: “Risk yönetiminin planlanması ve bu planının uygulanması Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin sorumluluÄŸu dışındadır. Ancak Komite, Ä°thalatçı firma tarafından sunulan risk yönetim planını, bilimsel içerik yönünden deÄŸerlendirir. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır çeÅŸidine ait tohumların taşınma ve iÅŸlenmesi sırasında kazayla çevreye yayılması sonucu olası çevresel riskler ortaya çıkabilir. Bu durumda 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu ve ilgili yönetmelikler uyarınca gerekli önlemler alınmalıdır. Ä°thalatçı firma tarafından sunulması gereken risk yönetim planı ile; mısır çeÅŸidinin çevre, hayvan ve insan saÄŸlığı üzerinde olumsuz etkileri dikkate alınarak, merkezi sistem yolu ile ithalatçı firma tarafından ürünü iÅŸleyenler ve kullanıcılar bilgilendirilmelidir.Ãœrünün dağıtımını yapan ve kullanan kiÅŸiler tarafından kaydedilen bilgilerin paylaşılması için ulusal düzeyde bir eÅŸgüdüm ve bilgi sistem ağı kurulmalıdır. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ ürünlerin kaza ile ve/veya sabotajla büyük ölçekte çevreye yayılması durumlarında alınacak hızlı ve kapsamlı önlemlerin ulusal afet planlarıyla iliÅŸkilendirilerek deÄŸerlendirilmesi ve planlanması uygun olacaktır.” görüşüne yer verildi.
Ä°zin verilsin ama denetlensin
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise söz konusu GDO’lu 3 mısır geni için halk saÄŸlığı, sosyo ekonomik ve hukuk açısından deÄŸerlendirdi. Komite raporunda Türkiye tarımı ve mısır üretimi, kullanım alanları, ithalatı konusunda ayrıntılı bilgilere yer verdi. Raporda GDO’lu ürünlerin halk saÄŸlığına zararlı olabileceÄŸi vurgusu yapıldıktan sonra yerli üretimin desteklenmesi ve mısır ihtiyacının yerli üretimle saÄŸlanması önerisinde bulunuldu. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin kararı satır baÅŸlarıyla şöyle: “Sosyo-ekonomik deÄŸerlendirme komitesi Bt11 mısırın yem olarak ithal edilmesi için izin talebi baÅŸvuru dosyası hakkında gerekli bilimsel araÅŸtırma ve deÄŸerlendirmeleri yapmıştır. Bu deÄŸerlendirmeler ışığında komite üyelerince 8 lehte 1 aleyhte olmak üzere kullanılan oylarla, oy çokluÄŸuyla aÅŸağıdaki kararlar alınmıştır.
1- Ä°thal izni verilen Bt11 mısır çeÅŸidinin Türkiye’de üretim izni olmadığı için Türkiye’de üretilen mısır çeÅŸitlerinde üretim alanlarından veya piyasaya sunulan mısır dane veya iÅŸlenmiÅŸ ürünlerinden yıl içersinde örnekler alınarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının akredite kabul ettiÄŸi laboratuarlarda analizlerinin yaptırılması önerilmektedir. GDO olarak Türkiye’ye yem sanayinde kullanılmak üzere izin verilen mısır çeÅŸitlerine aktarılan genlerin ve bu genlerin kodlanmış olduÄŸu proteinlerin analiz sonuçlarına göre Biyogüvenlik Yasası çerçevesinde Türkiye üretimi yapılan mısır çeÅŸitlerine bulaşık olup olmadığına karar verilmesi gerekir. Bulaşık olma durumunda, ilgili ürünlerin toplatılarak imha edilmesi ve ekim alanlarında risk yönetimi kapsamında karantina tedbirleri uygulanmalıdır.
2- Mısırın piyasaya sunulurken, ürünün etiketi üzerinde aktarılan gen ve ifade edilen transgenik proteinin ne olduÄŸu açıkça belirtilmesi gerekir. Ambalajlı ürünlerde etiket büyüklüğünün yem ürünlerinde toplam ambalaj alanının yüzde 5’ine karşılık gelecek ÅŸekilde hazırlanması önerilmektedir. Dökme ürünler için de etiket bilgilerine iliÅŸkin yönetmelik hükmü uygulanmalıdır. Ayrıca yem olarak
kullanılacak Bt11 mısırla beslenen hayvanlardan elde edilen ürünlerin etiketlerinde de GDO içeren yemle beslendiğini belirten ibare bulunmalıdır. Bunun için mevzuatta gerekli değişikliğin en kısa zamanda yapılması gerekmektedir.
3-Taşıma ve nakil işlemlerine dayanıklı olduğu kabul edilen ve ürünün her türlü taşıma ve nakli sırasında çevreye dağılımını engelleyebilecek mukavemete sahip ambalaj malzemesinin/materyalin seçilerek kullanılması önerilmektedir. Bu ambalaj malzemesi/materyalinin her türlü taşıma koşullarına mukavemetli olduğuna dair analiz sonuçlarının ithalatçı firma tarafından sağlanıp, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yetkililerine sunulması zorunlu tutulmalıdır.
4- Tespit edilen izinsiz GDO ürünlerinin kontrollü koşullarda yakılarak imha edilmesi zorunlu tutulmalıdır.
5- Bt11 mısır tohum ve ürünlerinin ülkeye girdikten sonra yanlış veya amaç dışı kullanımlarının denetlemeler sırasında tespit edilmesi durumunda Biyogüvenlik Yasası kapsamında ki yaptırımlar uygulanır. Ayrıca bu durumdaki ürünler toplattırılarak imha edilir. Bu ürünler Türkiye’de piyasaya sürüldükten sonra Bakanlık denetimde piyasa izlenmesi yapılması, herhangi bir gen kaçağının olup olmadığı takip ve varsa tespit edilmelidir. Herhangi bir riskin ortaya çıkması durumunda ilgili bakanlıklarla iÅŸbirliÄŸi kapsamında acil durum tedbirleri uygulanmalıdır.
6- İthalatçı firmalar tarafından ithal edilen Bt11 mısırın tohum ve ürünlerinin yem olarak ne kadar ve nasıl kullanıldığına dair bilgilerin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına aylık rapor olarak sunulması ve bakanlığın da bu durumu yerinde denetlemesi gerekmektedir,
7-Tüketicinin geleneksel ürünler ile GDO ürünler arasında serbestçe seçimler yapabilmesini garanti altına almak amacıyla geleneksel ürünlerin üretilmesinin özendirilmesi yönünde bir devlet politikası olarak teşvik edici önlemler alınmalıdır.
8- Mısır ithalatında halen uygulanmakta olan yüzde 130 oranında gümrük vergisi uygulamasına taviz verilmeden devam edilmesi gerekmektedir.
9- Ä°thalat miktar ve zamanının yurtiçi üretimi tehdit etmeyecek ÅŸekilde izin verilmelidir.”
Sosyo Ekonomik Değerlendirme Komitesi ithalat izni istenen diğer iki mısır geni içinde aynı kararı verdi.
Kamuoyu görüşü alınacakHer iki komitenin raporları Biyogüvenlik Kurulu’nun “Türkiye Biyogüvenlik Bilgi deÄŸiÅŸim Mekanizması” internet sayfasında (http://www.tbbdm.gov.tr) yayınlandı. Sivil toplum örgütleri ve yurttaÅŸlar 21 gün içinde internet sitesindeki forma yazarak görüşlerini belirtecekler. Bu görüşler alındıktan sonra Biyogüvenlik Kurulu nihai kararı vererek kesin kararı verecek ve karar Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girecek.
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi:
GDO’lu ürün ithalatı için yapılan baÅŸvuru hakkında karar verilmeden önce deÄŸerlendirilmek üzere, GDO ve ürünlerinin çevreye serbest bırakılması ve kullanılması sürecinde biyolojik çeÅŸitlilik ve kullanıcıları ile çiftçiler üzerindeki etkilerinden kaynaklanacak sosyo-ekonomik bedelleri belirlemek üzere bilimsel esaslara dayanarak yapılan tüm çalışmaları yapan komite Biyo Güvenlik Kurulu tarafından belirlenen 11 kiÅŸiden oluÅŸuyor.
Risk DeÄŸerlendirme Komitesi
GDO ve ürünlerinin, genetik değişiklikten dolayı, insan, hayvan ve bitki sağlığı, biyolojik çeşitlilik ve çevre üzerinde sebep olabileceği risklerin ve risk kaynağının test, analiz, deneme gibi bilimsel yöntemlerle tanımlanması, niteliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve risk unsurlarının belirlenmesi amacıyla çalışan komite 11 kişiden oluşuyor. Risk Değerlendirme Komitesi Biyogüvenlik Kurulu tarafından seçiliyor.
Ä°thalatına izin istenilen GDO’lu mısır genleri
İthalatçı kuruluşlar: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Derneği İktisadi İşletmesi,
Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği Derneği,
Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi,
İthal edilmek istenen çeşit ve ürünleri:
1-Lepidopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş Bt11 kodu ile tanımlanan genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş:Sygenta
2- Lepidopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş DAS 1507 kodu ile tanımlanan Genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş: Pioneer / Dow AgroScience
3- Coleopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş DAS 59122 kodu ile tanımlanan genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş: Pioneer / Dow AgroScience
Ali Ekber YILDIRIM
www.tarimdunyasi.net
DÃœNYA, Biyogüvenlik Kurulu’nun istediÄŸi risk raporlarını açıklıyor…
Türkiye Yem Sanayicileri BirliÄŸi DerneÄŸi Ä°ktisadi Ä°ÅŸletmesi, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar BirliÄŸi DerneÄŸi ve Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi’nin ithal etmek istediÄŸi GDO’ lu 3 mısır geni ithalatına izin çıkıyor. Sygneta ve Pioneer / Dow AgroScience firmalarının geliÅŸtirdiÄŸi GDO’lu mısır ve mısır küspesi yem sektöründe kullanılacak.
Raporlara göre: “Zararlı ama ithal edilsin…
Biyogüvenlik Kurulu’nun görevlendirdiÄŸi Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi ve Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi 3 mısır çeÅŸidi için ayrı ayrı raporlar hazırladı. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, raporlarında GDO’ lu 3 mısır için de “zararı yok, ithal edilebilir” kararı verdi. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise raporlarında GDO’lu ürünlerin zararına dikkat çektikten sonra, Türkiye’de yerli üretim olmadığı için GDO’ lu mısırın ithal edilebileceÄŸi görüşüne yer verdi.
Yerli üretim desteklenmeli
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi, tarımdaki sorunlara ve kırsal nüfusun yoksulluÄŸuna dikkat çekerek yerli mısır üretiminin teÅŸvik edilmesi ve yüzde 130 olan gümrük vergisinin indirilmemesini istedi. Komite, GDO’lu ürünlerin halk saÄŸlığı açısından tehlikeli olabileceÄŸine dikkat çekerek ciddi uyarılarda da bulundu.
*
Ali Ekber Yıldırım
Ä°ZMÄ°R- GDO(GenetiÄŸi DeÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Organizma)’ lu 3 mısır genine ithalat izni veriliyor. Türkiye Yem Sanayicileri BirliÄŸi DerneÄŸi Ä°ktisadi Ä°ÅŸletmesi, Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar BirliÄŸi DerneÄŸi ve Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi’nin ithal etmek istediÄŸi GDO’ lu 3 mısır geni ithalatına iliÅŸkin risk deÄŸerlendirme raporları hazırlandı. Yasa gereÄŸi raporlar kamuoyunun görüşüne açıldı. DÃœNYA’ nın edindiÄŸi bilgilere göre, bu raporlar doÄŸrultusunda 3 mısır genine de ithalat izni verilecek.
Biyogüvenlik Yasası kapsamında oluÅŸturulan Biyogüvenlik Kurulu’nun görevlendirdiÄŸi Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi ve Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporlarda, GDO’lu mısır ithalatının yapılabileceÄŸi ifade edildi. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, hazırladığı raporda her 3 GDO’ lu mısır için de “zararı yok,ithal edilebilir” kararı verirken, Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise raporlarında GDO’lu ürünlerin zararına dikkat çektikten ve yerli üretimin artırılması gerektiÄŸine iÅŸaret ettikten sonra, yerli üretimin yetersiz olması nedeniyle GDO’lu mısır ithal edilebileceÄŸi görüşüne yer verdi. Komite, GDO ile ilgili ciddi uyarılarda da bulundu.
Mısır ve küspe olarak ithal edilecek
Komite raporları doÄŸrultusunda ithalatına izin verilmesine kesin gözüyle bakılan 3 mısır geni iki firma tarafından geliÅŸtirildi. Sygenta tohumculuk firması tarafından geliÅŸtirilen Bt11 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi, Pioneer / Dow AgroScience tarafından geliÅŸtirilen DAS 1507 kodlu ve DAS 59122 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi hazırlanan raporlar doÄŸrultusunda ithal edilecek. Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin 3 mısır geni için hazırladığı 3 rapor, genin adı, geliÅŸtiren firmanın adı dışında neredeyse aynı. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporda neredeyse tıpa tıp aynı.
Sadece yem için risk değerlendirmesi yapıldı
Sygenta tohumculuk firması tarafından geliÅŸtirilen Bt11 kodlu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır ve küspesi ile ilgili Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin hazırladığı raporda özetle ÅŸu görüşlere yer verildi:
“Bilimsel Komite, GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin yem olarak kullanım amacıyla ithal edilmesinin risklerini deÄŸerlendirmiÅŸtir. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidine biyoteknolojik yöntemlerle aktarılan genlerin yapısı, DNA dizilimi, promotör ve terminatör bölgeleri, ekstra DNA dizileri ve gen aktarım yöntemi ayrıntılı olarak incelenmiÅŸtir. Bu çeÅŸitle ilgili baÅŸvuru dosyasında yer alan dokümanlar, risk deÄŸerlendirilmesi yapan çeÅŸitli kuruluÅŸların (EFSA, WHO, FAO, FDA, OECD) ve bilimsel araÅŸtırmaların sonuçları (alerjik ve toksik etki analizleri,genetik modifikasyonun stabilitesi, morfolojik ve agronomik özellikler, hedef dışı organizmalara etkisi vb.) ile farklı ülkelerde üretim ve Cry1Ab ve pat geni içeren GD Bt11 mısır çeÅŸidi, 9 tüketim durumları göz önünde bulundurulmuÅŸtur. Yine bu genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ çeÅŸitle yapılan hayvan besleme çalışmaları da incelenerek yalnızca yem olarak kullanımı sonucu ortaya çıkabilecek riskler deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Ek olarak bu mısır çeÅŸidinin ülkemizde kazayla yayılması durumunda ortaya çıkabilecek tarımsal ve çevresel riskler de göz önünde bulundurulmuÅŸtur.”
Geleneksel mısır çeşidi kadar güvenli
Bilimsel Risk Komitesi söz konusu genin yem olarak kullanılabileceÄŸi görüşüne yer verdikten sonra ÅŸu görüşlere yer verildi: “KarşılaÅŸtırmalı analizler ile genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin, geleneksel mısır çeÅŸitleri kadar güvenli olduÄŸu, alerjenite bakımından bir deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramadığı ve besin içeriÄŸi ile tarımsal özellikleri açısından da bir fark bulunmadığı saptanmıştır. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır çeÅŸidinin kazayla çevreye yayılması durumunda, geleneksel çeÅŸitlerden farklı bir çevresel etkinin oluÅŸması olasılığının da çok düşük olduÄŸu sonucuna varılmıştır. EriÅŸilebilen bu bilgiler ışığında, Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi, genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ Bt11 mısır danesi ve mısır özü küspesinin ‘yem olarak’ kullanılmasının, insan, hayvan ve çevre açısından istenmeyen etkilerinin, genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmemiÅŸ eÅŸdeÄŸer çeÅŸitten daha yüksek olmayacağı kanısına varmıştır.”
Komite, Pioneer / Dow AgroScience tarafından geliştirilen DAS 1507 kodlu ve DAS 59122 genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi içinde aynı kararı verdi.
Taşıma ve işlemede risk çıkabilir
Bilimsel Risk Komitesi raporunda genetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ 3 mısır geninin zararlı olmadığı, ithal edilebileceÄŸi vurgulanırken bu ürünlere ait tohumların taşınma ve iÅŸleme sırasında kazayla çevreye yayılması durumunda ciddi riskler olabileceÄŸi belirtilerek: “Risk yönetiminin planlanması ve bu planının uygulanması Bilimsel Risk DeÄŸerlendirme Komitesi’nin sorumluluÄŸu dışındadır. Ancak Komite, Ä°thalatçı firma tarafından sunulan risk yönetim planını, bilimsel içerik yönünden deÄŸerlendirir. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ mısır çeÅŸidine ait tohumların taşınma ve iÅŸlenmesi sırasında kazayla çevreye yayılması sonucu olası çevresel riskler ortaya çıkabilir. Bu durumda 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu ve ilgili yönetmelikler uyarınca gerekli önlemler alınmalıdır. Ä°thalatçı firma tarafından sunulması gereken risk yönetim planı ile; mısır çeÅŸidinin çevre, hayvan ve insan saÄŸlığı üzerinde olumsuz etkileri dikkate alınarak, merkezi sistem yolu ile ithalatçı firma tarafından ürünü iÅŸleyenler ve kullanıcılar bilgilendirilmelidir.Ãœrünün dağıtımını yapan ve kullanan kiÅŸiler tarafından kaydedilen bilgilerin paylaşılması için ulusal düzeyde bir eÅŸgüdüm ve bilgi sistem ağı kurulmalıdır. GenetiÄŸi deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ ürünlerin kaza ile ve/veya sabotajla büyük ölçekte çevreye yayılması durumlarında alınacak hızlı ve kapsamlı önlemlerin ulusal afet planlarıyla iliÅŸkilendirilerek deÄŸerlendirilmesi ve planlanması uygun olacaktır.” görüşüne yer verildi.
Ä°zin verilsin ama denetlensin
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi ise söz konusu GDO’lu 3 mısır geni için halk saÄŸlığı, sosyo ekonomik ve hukuk açısından deÄŸerlendirdi. Komite raporunda Türkiye tarımı ve mısır üretimi, kullanım alanları, ithalatı konusunda ayrıntılı bilgilere yer verdi. Raporda GDO’lu ürünlerin halk saÄŸlığına zararlı olabileceÄŸi vurgusu yapıldıktan sonra yerli üretimin desteklenmesi ve mısır ihtiyacının yerli üretimle saÄŸlanması önerisinde bulunuldu. Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi’nin kararı satır baÅŸlarıyla şöyle: “Sosyo-ekonomik deÄŸerlendirme komitesi Bt11 mısırın yem olarak ithal edilmesi için izin talebi baÅŸvuru dosyası hakkında gerekli bilimsel araÅŸtırma ve deÄŸerlendirmeleri yapmıştır. Bu deÄŸerlendirmeler ışığında komite üyelerince 8 lehte 1 aleyhte olmak üzere kullanılan oylarla, oy çokluÄŸuyla aÅŸağıdaki kararlar alınmıştır.
1- Ä°thal izni verilen Bt11 mısır çeÅŸidinin Türkiye’de üretim izni olmadığı için Türkiye’de üretilen mısır çeÅŸitlerinde üretim alanlarından veya piyasaya sunulan mısır dane veya iÅŸlenmiÅŸ ürünlerinden yıl içersinde örnekler alınarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının akredite kabul ettiÄŸi laboratuarlarda analizlerinin yaptırılması önerilmektedir. GDO olarak Türkiye’ye yem sanayinde kullanılmak üzere izin verilen mısır çeÅŸitlerine aktarılan genlerin ve bu genlerin kodlanmış olduÄŸu proteinlerin analiz sonuçlarına göre Biyogüvenlik Yasası çerçevesinde Türkiye üretimi yapılan mısır çeÅŸitlerine bulaşık olup olmadığına karar verilmesi gerekir. Bulaşık olma durumunda, ilgili ürünlerin toplatılarak imha edilmesi ve ekim alanlarında risk yönetimi kapsamında karantina tedbirleri uygulanmalıdır.
2- Mısırın piyasaya sunulurken, ürünün etiketi üzerinde aktarılan gen ve ifade edilen transgenik proteinin ne olduÄŸu açıkça belirtilmesi gerekir. Ambalajlı ürünlerde etiket büyüklüğünün yem ürünlerinde toplam ambalaj alanının yüzde 5’ine karşılık gelecek ÅŸekilde hazırlanması önerilmektedir. Dökme ürünler için de etiket bilgilerine iliÅŸkin yönetmelik hükmü uygulanmalıdır. Ayrıca yem olarak
kullanılacak Bt11 mısırla beslenen hayvanlardan elde edilen ürünlerin etiketlerinde de GDO içeren yemle beslendiğini belirten ibare bulunmalıdır. Bunun için mevzuatta gerekli değişikliğin en kısa zamanda yapılması gerekmektedir.
3-Taşıma ve nakil işlemlerine dayanıklı olduğu kabul edilen ve ürünün her türlü taşıma ve nakli sırasında çevreye dağılımını engelleyebilecek mukavemete sahip ambalaj malzemesinin/materyalin seçilerek kullanılması önerilmektedir. Bu ambalaj malzemesi/materyalinin her türlü taşıma koşullarına mukavemetli olduğuna dair analiz sonuçlarının ithalatçı firma tarafından sağlanıp, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yetkililerine sunulması zorunlu tutulmalıdır.
4- Tespit edilen izinsiz GDO ürünlerinin kontrollü koşullarda yakılarak imha edilmesi zorunlu tutulmalıdır.
5- Bt11 mısır tohum ve ürünlerinin ülkeye girdikten sonra yanlış veya amaç dışı kullanımlarının denetlemeler sırasında tespit edilmesi durumunda Biyogüvenlik Yasası kapsamında ki yaptırımlar uygulanır. Ayrıca bu durumdaki ürünler toplattırılarak imha edilir. Bu ürünler Türkiye’de piyasaya sürüldükten sonra Bakanlık denetimde piyasa izlenmesi yapılması, herhangi bir gen kaçağının olup olmadığı takip ve varsa tespit edilmelidir. Herhangi bir riskin ortaya çıkması durumunda ilgili bakanlıklarla iÅŸbirliÄŸi kapsamında acil durum tedbirleri uygulanmalıdır.
6- İthalatçı firmalar tarafından ithal edilen Bt11 mısırın tohum ve ürünlerinin yem olarak ne kadar ve nasıl kullanıldığına dair bilgilerin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına aylık rapor olarak sunulması ve bakanlığın da bu durumu yerinde denetlemesi gerekmektedir,
7-Tüketicinin geleneksel ürünler ile GDO ürünler arasında serbestçe seçimler yapabilmesini garanti altına almak amacıyla geleneksel ürünlerin üretilmesinin özendirilmesi yönünde bir devlet politikası olarak teşvik edici önlemler alınmalıdır.
8- Mısır ithalatında halen uygulanmakta olan yüzde 130 oranında gümrük vergisi uygulamasına taviz verilmeden devam edilmesi gerekmektedir.
9- Ä°thalat miktar ve zamanının yurtiçi üretimi tehdit etmeyecek ÅŸekilde izin verilmelidir.”
Sosyo Ekonomik Değerlendirme Komitesi ithalat izni istenen diğer iki mısır geni içinde aynı kararı verdi.
Kamuoyu görüşü alınacakHer iki komitenin raporları Biyogüvenlik Kurulu’nun “Türkiye Biyogüvenlik Bilgi deÄŸiÅŸim Mekanizması” internet sayfasında (http://www.tbbdm.gov.tr) yayınlandı. Sivil toplum örgütleri ve yurttaÅŸlar 21 gün içinde internet sitesindeki forma yazarak görüşlerini belirtecekler. Bu görüşler alındıktan sonra Biyogüvenlik Kurulu nihai kararı vererek kesin kararı verecek ve karar Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girecek.
Sosyo Ekonomik DeÄŸerlendirme Komitesi:
GDO’lu ürün ithalatı için yapılan baÅŸvuru hakkında karar verilmeden önce deÄŸerlendirilmek üzere, GDO ve ürünlerinin çevreye serbest bırakılması ve kullanılması sürecinde biyolojik çeÅŸitlilik ve kullanıcıları ile çiftçiler üzerindeki etkilerinden kaynaklanacak sosyo-ekonomik bedelleri belirlemek üzere bilimsel esaslara dayanarak yapılan tüm çalışmaları yapan komite Biyo Güvenlik Kurulu tarafından belirlenen 11 kiÅŸiden oluÅŸuyor.
Risk DeÄŸerlendirme Komitesi
GDO ve ürünlerinin, genetik değişiklikten dolayı, insan, hayvan ve bitki sağlığı, biyolojik çeşitlilik ve çevre üzerinde sebep olabileceği risklerin ve risk kaynağının test, analiz, deneme gibi bilimsel yöntemlerle tanımlanması, niteliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve risk unsurlarının belirlenmesi amacıyla çalışan komite 11 kişiden oluşuyor. Risk Değerlendirme Komitesi Biyogüvenlik Kurulu tarafından seçiliyor.
Ä°thalatına izin istenilen GDO’lu mısır genleri
İthalatçı kuruluşlar: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Derneği İktisadi İşletmesi,
Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği Derneği,
Yumurta Ãœreticileri Merkez BirliÄŸi,
İthal edilmek istenen çeşit ve ürünleri:
1-Lepidopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş Bt11 kodu ile tanımlanan genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş:Sygenta
2- Lepidopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş DAS 1507 kodu ile tanımlanan Genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş: Pioneer / Dow AgroScience
3- Coleopter mısır kurtlarına dayanıklı ve glifosinat amonyum herbisitine tolerant genetiği değiştirilmiş DAS 59122 kodu ile tanımlanan genetiği değiştirilmiş mısır ve küspesi
Çeşidi geliştiren kuruluş: Pioneer / Dow AgroScience
Ali Ekber YILDIRIM
www.tarimdunyasi.net
"Ali Ekber YILDIRIM" bütün yazıları için tıklayın...