|
Yayın Tarihi: 11.12.2013
|
|
Foça su kemerlerinin yapılışı ve turizme katkısı
www.sebahattinkaraca.com
Bu yazımda Foça için çok önemli olduğunu düşündüğüm, Antik ‘su kemerlerini’ ele alarak, yapılışını ve bugünkü durumunu sizlerle paylaşmak istedim. Foça’nın çok değerli tarihi eserleri vardır. Bunlar Antik Phokaia’yı koruyan Kale Duvarları - Anfi Tiyatro - Athena Tapınağı – Beş kapılar - Fatih Cami gibi tarihi değerlerdir. Toprak altında olup da gün ışığına çıkarılmayı bekleyen çok sayıda tarihi eser bulunmasının yanı sıra, toprak üstünde olmak üzere de başka tarihi kalıntıları çıplak gözle görmek mümkündür. Onlardan birisi de, Foça’ya 750 yıldan fazla olmak üzere, suyu taşımış ‘Su Kemerleri‘’ kalıntılarıdır. Su ihtiyacı neden arttı Kale içindeki nüfusun çoğalarak antik Phokaia’nın surlarının dışına taşması, yerleşimin ve genişlemesinin 1275 yılından itibaren olduğu görülmektedir. 1275 yılında Bizans toprakları olan Phokaia’da Bizans kralı VIII. Michael Palaiologos’dan yıllık bedel karşılığı, şap madeni çıkartmak, işlemek, üretimini ve pazarlamasını yapmak üzere , Cenovalı amiral ve tüccar olan Benedetto- Manuele Zaccaria kardeşler izin almışlardır. Manuele önce, kendisi ve ailesi için Phokaia’da yaptırmış oldukları eve (bugünkü ağalar konağı olması ihtimali çok yüksektir) yerleştikten sonra, önce şehrin Kale Duvarları‘nı korsanlardan korumak için onarttı ve yükseltti. Vakit geçirmeden şap üretimi ve ticaretine başladı. Şap üretimi ve ticareti sayesinde Foça hızla büyüdü. Ekonomisi canlandı. Öyle ki, 1275 yılında şap madeninde ve üretiminde 50 kişi çalışırken, bu sayı 1307 yılına gelindiğinde 3000 çalışana ulaşarak Dünya’nın en kaliteli şapını üretmeyi başardılar. Bu durum nüfus artışını doğrudan tetikledi. 1275-1455 yılları arasında özellikle şap üretimi, işlenmesi ve pazarlanmasından dolayı zenginleşen, hayat standardı yükselen Foça (Phokaia) başta Venedik korsanları olmak üzere Akdeniz’de dolaşan tüm korsanların iştahını kabartmıştır. Sıkça denizden korsanların, karadan ise Türk beyliklerinin saldırısına maruz kalmıştır. 1288 yılında Manuele ‘nin ölümünden sonra şehrin yönetimini ve şap üretim ve pazarlama işini oğul Tedesio devir aldı. Tedesio Zaccaria; İlerleyen yıllarda, surların dışına taşan şehri korumak için, Ceneviz Duvarları‘nı yaptırmıştır. Ancak şehir büyüdükçe nüfus arttıkça suya olan ihtiyaçta artmıştır.  Su kemerleri Ceneviz duvarlarını yaptıran Tedesio Zaccaria, şehrin su ihtiyacını karşılamak üzere su kemerlerini de yaptırmış olması doğrultusunda yaygın kanaat vardır. 180 kemerden oluşan toplam uzunluğu 500 mt. den fazla olan su kemerleri 1920’li yıllara kadar şehrin büyük ölçüde su ihtiyacını karşılamıştır. Şehrin dışından antik su kemerleri ile merkeze ulaşan su, 3 adet çeşme ile halkın ihtiyacını asırlar boyu karşılamıştır. Şehirde su kemerlerinin yapıldığı tarihe kadar, oyulmuş taşlarla yapılmış küçük su kanalları ve irili ufaklı çok miktarda kuyu vardı. Ancak istihdamın artması, kent ekonomisinin canlanması, nüfusun artmasına ciddi ölçüde sebep olmuştur. Bunun sonucunda mevcut su kanalları ve kuyuları yetersiz kalmıştır, şehrin dışından su getirme ihtiyacı doğunca kemerler üzerinden su taşıma hattı yapılmıştır. Su Kemerler‘ devşirme taşlarla yapılmıştır. Kemerlerin içinde Sütunlar- Taştan İşlenmiş su olukları - bina köşe taşları, hatta İ.Ö.3.yy. ait şehrin lisesinin (Gymnasium) alın taşlarının olduğu görülmektedir. Bu gün maalesef 180 kemerden oluşan su taşıma duvarının içinde 30 civarında kemer ayakta kalmayı başarmıştır. Geriye kalan kısmı türlü ihtiyaçlardan dolayı sökülmüş, yıkılmış ve başka amaçlarla kullanılmıştır. Yerinden sökülerek götürülmüştür. Hali hazırda duran bazı kemerlerin içi ise, taş ve başka dolgu malzemeleri kapatılmıştır.  SU KEMERLERİNİN FOÇA TURİZMİNE KATKISI Yazıdan da anlaşıldığı gibi Foça; yaşadığı tarihsel olaylar ve geride bıraktığı tarihi kalıntılar, çıkan eserlerle tarihi dokusu zengin olan bir ilçedir. Bunların içerisinde Su Kemerleri de önemini korumaktadır. Diğer tarihi değerler gibi Su Kemerleri’nin aslına uygun haline getirilmek üzere onarılması için vakti gelmiştir. Çevre düzenlemesinin yapılması, ışıklandırılması hatta devir-daim pompaları ile su akış ve dönüşünün sağlanması, Foça turizmine çok önemli katkı sağlar. Her yıl biraz daha tahrip olan, biraz daha kemer sayısı azalan bu tarihi yapının Foça’ya ve Foça turizmine kazandırılması ve bunun da bir an önce yapılması şarttır. Foça artık turizmde sınıf değiştirmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu güne kadar ağırlıklı olarak Güneş, Kum, Deniz ile sürdürülen turizmin çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Çeşitlilik içinde en uygun olanı Tarih Turizmi’dir. Sahip olduğu tarihi değerleri gün ışığına çıkarmaya çalışan Foça, tarih turizmi ile çevresinde ne tür gelişmeler olursa olsun turizmini sürdürülebilir. Son zamanlarda Termal su arayışlarının olduğunu biliyoruz. Termal tesis yapan Dünyaca meşhur uluslararası kuruluşlar vardır. Onların dikkatini Foça’ya çekmek gerekir. Tarih turizminin yanı sıra termal tesislerle sağlık turizmi de hayata geçirebilse mükemmel olur. Bunun için aslına bakılırsa her türlü olanak vardır. Bütün bunların yanı sıra Foça’nın kendisi başlı başına bir çekim merkezidir. Bunu görmek, anlamak, kıymetini çok iyi bilmek, bozana izin vermemek, bozulmasına göz yummamak gerekir.      Sebahattin Karaca sebahattinkaraca35@hotmail.com |
| 3783
|
|
|